De darmbacterie Akkermansia blijkt een volhardende weldaad voor het darmstelsel van zwaarlijvige muizen of dieren met diabetes. In proeven met de bacterie bleven de darmbarrière versterkende effecten van deze darmbacterie zelfs na pasteurisatie intact, zo constateren onderzoekers van het Louvain Drug Research Institute van de Universiteit van Leuven in samenwerking met onderzoekers van Wageningen University & Research en de Universiteit van Helsinki in Nature Medicine van 28 november. De bevindingen effenen de weg voor therapieën voor de bestrijding van diabetes en obesitas, maar ook hart- en vaatziekten en darmontstekingen.

In experimenten met obese muizen wisten de onderzoeksgroepen van Leuven onder leiding van Patrice Cani en van Wageningen en Helsinki onder leiding van Willem M. de Vos in muizen de verdere ontwikkeling van obesitas en diabetes type 2 te stoppen. Daarvoor kregen de muizen een aparte behandeling met de eerder in Wageningen ontdekte darmbacterie Akkermansia muciniphila.

De levende vorm van Akkermansia blijkt de effecten die met obesitas en diabetes samenhangen te verminderen, zo stelde de Leuvense groep vast. Maar de gezamenlijke teams constateerden ook dat Akkermansia na pasteurisatie - verhitten tot 70 graden Celsius – bij muizen in staat is de ziekten te stoppen. De pasteurisatie vond plaats in een poging de bacterie inactief te maken, maar zonder deze of haar eigenschappen te vernietigen. De geïnactiveerde bacterie bleek echter nog steeds effectief in de strijd tegen de ziekten. “Een complete verrassing”, zegt Willem de Vos. “Sterker, na pasteurisatie bleek de bacterie deels actiever, zodat ze niet alleen in staat is obesitas en diabetes terug te dringen, maar ook om die aandoeningen te voorkomen.”
Obesitas en diabetes

De werking van Akkermansia berust met name op het remmend effect op ontstekingen in de darm, zoals een blinde darmontsteking of het chronische prikkelbaredarmsyndroom.

De darmbacterie wordt nu in Brussel getest op toepasbaarheid bij mensen met obesitas en diabetes. De resultaten worden nog verwacht, maar het eerste klinisch onderzoek naar de veiligheid van de toediening van de darmbacterie in de inactiveerde vorm is positief.

De verklaring voor het onverwachte effect van gepasteuriseerde Akkermansia-bacteriën vond het onderzoeksteam in een eiwit op het externe membraan van de bacterie dat in het Wageningse team onderzocht werd door Dr Noora Ottman en Dr Clara Belzer. Ook na verhitting van dit eiwit - Amuc_1100* - blijft het functioneel. De pasteurisatie inactiveert wel de bacterie als geheel maar niet het functionele membraaneiwit dat naar nu blijkt het gunstige effect in muizen veroorzaakt. De isolatie van het eiwit maakt de ontwikkeling van een geneesmiddel in geconcentreerde vorm mogelijk, dat ook ingezet kan worden in therapieën tegen ontstekingen van de darm bij stress, alcoholisme, leverziekten en kanker.

De onderzoekers hebben inmiddels diverse patenten op de vindingen aangevraagd. Daarnaast wordt een spin-offbedrijf ontwikkeld om de productie van zowel de bacterie Akkermansia als het eiwit op te schalen.
Het onderzoek van Willem M. de Vos werd ondersteund door een ERC Advanced Grant, de Finse Academie van Wetenschappen en de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO).