Afrikaanse presidenten van onder meer Togo en Burundi sluizen miljarden euro's weg uit hun eigen land. Dat is de conclusie van het onderzoeksrapport The plunder route to Panama dat vanmiddag wordt gepresenteerd in Amsterdam. "Deze Afrikaanse oligarchen zijn de koloniale plunderaars van nu", zegt onderzoeksleider Evelyn Groenink.

Op het eerste gezicht ziet de website van Wilderness Safari, het grootste toeristische bedrijf van Botswana, er gelikt uit. Haarscherpe foto's van tijgers, olifanten en rondscheurende jeeps moeten reizigers overhalen om een prijzige safari te boeken. Het wordt het avontuur van je leven én je draagt bij aan het welzijn van de lokale bevolking, belooft de site.

Eén probleem: het overgrote deel van de 170 miljoen euro die Wilderness jaarlijks omzet, gaat niet naar inwoners van Botswana, maar rechtstreeks naar de zakken van de Botswaanse president Ian Khama en zijn vrienden en familieleden.
Ian Khama is sinds april 2008 president van Botswana.

Khama is niet de enige Afrikaanse leider die zijn eigen bevolking berooft. Het team van Groenink, bestaande uit Afrikaanse onderzoeksjournalisten, bracht corrupte praktijken in zeven landen aan het licht. "We hebben onderzoek gedaan in Togo, Mozambique, de Democratische Republiek Congo, Rwanda, Burundi, Zuid-Afrika en Botswana, maar het komt ook in andere Afrikaanse landen voor. Dit is echt een pan-Afrikaans probleem", vertelt Groenink in NOS Met het Oog op Morgen.

Veel namen van presidenten waren al eerder in de Panama Papers te lezen, maar nu pas is hun werkwijze en de omvang van het gesjoemel duidelijk. Uit de Democratische Republiek Congo, bijvoorbeeld, verdwijnt jaarlijks 15 miljard dollar. In vijf jaar tijd is naar schatting 7 miljard dollar aan Zuid-Afrikaans belastinggeld naar Dubai gesluisd.

Afrikaanse leiders doen dit onder meer door de nationalisering van bedrijven. "Als dictator is het heel makkelijk om je natuurlijke hulpbronnen, zoals edelstenen in Mozambique en fosfaten in Togo, toe te eigenen. Staatsbedrijven in die sectoren zijn zogenaamd eigendom van het volk, maar in werkelijkheid zijn ze in handen van presidenten en hun politieke vriendjes."

De gevolgen zijn groot, concludeert het rapport. Afrikaanse leiders werken bestuurlijke systemen tegen of breken ze af om te kunnen plunderen. "Deze kleptocratische regimes werken het liefst samen met louche zakenlieden."

In Zuid-Afrika, waar Groenink woont, is de bevolking daarom niet geneigd om belasting te betalen. "Gewone Zuid-Afrikanen weten dat Jacob Zuma en zijn vertrouwelingen alle centen in eigen zak steken."

De zes Afrikaanse journalisten voerden het onderzoek met gevaar voor eigen leven uit. Ze hopen dat er meer internationale aandacht komt voor de problematiek.