ELST - Hoe mooier de zonsondergang, hoe groter de kans op een indrukwekkende vliegshow van duizenden spreeuwen. Het is een van de mooiste natuurverschijnselen die je in deze tijd van het jaar kunt waarnemen. Maar waarom doen ze het eigenlijk?

De zon staat laag aan de hemel als de twee natuurliefhebbers in het park tussen Arnhem en Nijmegen arriveren. Her en der duiken kleine groepjes spreeuwen op. Even later zijn ze ook weer verdwenen. 'Die zijn op weg naar de verzamelplaats', legt Olaf uit. De vogels komen van heinde en verre om hier in het park te overnachten.

Kort voordat ze gaan slapen, voeren ze boven hun slaapplek vaak een spreeuwenballet op. Of ze dat vanavond ook doen, is afwachten. 'Je weet het nooit zeker, maar de omstandigheden zijn zeer goed. Als het nat en druilerig is, doen ze het in ieder geval niet', vertelt de vogelaar in dienst van SOVON Vogelonderzoek.

Een perfecte choreografie. Maar waarom?
Waarom de spreeuwen kort voordat ze hun slaapplek opzoeken zo'n dansvoorstelling geven, is eigenlijk gissen. De onderzoekers weten het gewoon niet zeker. Wel zijn er een aantal theorieën. Een daarvan is dat de vogels elkaar op deze manier aanwijzen waar voedsel te vinden is. De richting waarop ze vliegen, zou dan de richting zijn die ze de volgende ochtend op moeten vliegen om zeker te zijn van eten. 'Maar waarom vliegen ze dan tijdens hun voorstelling alle kanten op?', vraagt radioverslaggever Laurens zich af.

Een andere mogelijke reden is de zichtbaarheid. Zo'n grote zwerm vogels in de lucht valt op, ook bij soortgenoten. Daardoor weten ze elkaar te vinden en kunnen ze in een grote groep overnachten. Dat is veiliger voor de dieren. 'Het zou zelfs kunnen dat de dieren de voorstelling geven om roofdieren in de buurt af te schrikken', oppert radioverslaggever Laurens. Maar de conclusie is: We weten het niet.

Plotseling duikt een grote groep van 10.000 spreeuwen op tegen de achtergrond van de ondergaande zon. De voorstelling begint...

Ja maar... Hoe dan?
Over hoe de vogels het voor elkaar krijgen om zo'n voorstelling te geven zonder elkaar in de veren te vliegen, weten we wel iets meer. Volgens Klaassen hebben meerdere wetenschappers er gericht onderzoek naar gedaan. 'Vroeger gingen ze ervan uit dat er echt een vogel was die gevolgd werd door de vogel daarachter. En de tweede volgt de eerste, de derde de tweede, enzovoort.' Maar zo simpel blijkt het niet te zijn, ontdekten de wetenschappers. De gangbare theorie is nu dat het een zelforganiserend systeem is waarbij een vogel vijf of zes andere vogels in de gaten houdt en daarop bliksemsnel reageert, net als bij een school vissen. 'Wij mensen zouden daar absoluut niet toe in staat zijn', constateert Olaf.

Tussen het riet in Park Lingezegen slapen nu ongeveer 15.000 spreeuwen. ‘Ik denk dat ze boven het water slapen voor de veiligheid. Vossen zijn niet gek op water,’ vertelt Klaassen. Spreeuwen zijn voor veel roofdieren een geliefde prooi. De vogels zijn ongeveer zo groot als een merel, dat is een ideaal formaat voor veel roofvogels. De 'Hollandse' spreeuwen zijn inmiddels weggetrokken. Velen vliegen naar Zuid-Europa en Engeland om daar te overwinteren. Naar ons land komen in het najaar veel spreeuwen uit Scandinavië en Oost-Europa.

De spreeuwen in Park Lingezegen zijn inmiddels bijna letterlijk hun bed in gedoken. Als de zon onder is, laten de spreeuwen zich in een soort trechter massaal in het riet vallen. Als even later een reiger laag over komt zeilen, vliegen honderden vogels nog een keertje op om vervolgens snel weer neer te strijken. Minutenlang wordt er door de vogels druk over en weer 'gekletst'. Daarna wordt het stiller. Ssssst... De spreeuwen slapen.
Foto