LISSE - Vanwege het vrijkomen van asbest bij een brand in Lisse dinsdagavond is er woensdagochtend een NL-Alert uitgestuurd naar mensen in de omgeving. Toch blijkt uit reacties dat niet iedereen in het getroffen gebied de NL-Alert heeft ontvangen, ondanks dat ze in sommige gevallen naast iemand stonden die de waarschuwing wel kreeg. Hoe werkt NL-Alert? En hoe komt het dat het nog niet vlekkeloos loopt?
De verstuurde NL-Alert van woensdagmorgen riep bij de ontvangers de nodige vragen op. Zo ontvingen mensen het bericht, terwijl zij zich buiten het risicogebied bevonden. En hoe kwam het dat de brand dinsdagavond al was en ze de NL-Alert woensdagochtend pas ontvingen? In het bericht werd ook nog verwezen naar een website van de gemeente Lisse, maar deze website was niet bereikbaar.

Dat mensen hun NL-Alert pas uren na de brand ontvingen was een bewuste keuze van de brandweer. 'We konden 's ochtends pas het gebied vaststellen waar de asbestdeeltjes lagen. Op dat moment wilden we mensen zo snel mogelijk waarschuwen, omdat ze op dat moment vaak de weg op gaan of naar buiten gaan. Een brief wordt te laat verstuurd, en dus was een NL-Alert de beste optie.'

Cell broadcasting
Dat een grote groep mensen die niet in het gebied was ook het bericht ontving, is een bekend probleem. In augustus ontving een groot aantal mensen in de regio ten onrechte een NL-Alert na een brand in Nieuw-Vennep. Ze waren op dat moment tientallen kilometers van die brand, terwijl de Veiligheidsregio Kennemerland iedereen in een straal van driehonderd meter probeerde te waarschuwen. Ook na de brand in Lisse waren er diverse mensen die aangaven een NL-Alert te hebben ontvangen, terwijl ze niet in het door asbest getroffen gebied waren. Hoe dit kan? ‘Dat willen wij ook graag weten’, vertelt een woordvoerder.

NL-Alert werkt via cell broadcasting. Dit is een speciaal kanaal op de mobiele telefoon wat altijd toegankelijk is. Hierdoor kan het systeem niet overbelast raken. En kunnen de juiste mensen bereikt worden. Een mobiele telefoon maakt namelijk verbinding met zendmasten en de veiligheidsregio kan bij een calamiteit waarbij ze NL-Alert in willen zetten de zendmasten kiezen die de boodschap uit moeten zenden. 'Via sms werkt dit systeem bijvoorbeeld niet', zegt de woordvoerder. 'Als jij in Leiden woont en in Maastricht bent, dan heb je niks aan een sms. Sterker nog, dan maak je je alleen maar zorgen terwijl dit helemaal niet nodig is.'

'Kijken hoe het beter kan'
Veiligheidsregio Hollands Midden heeft rond de brand in Lisse twee NL-Alerts verstuurd. Een om te vertellen over het gevaar en een tweede om aan te geven dat de omgeving weer veilig is. Door de gebruikte techniek zijn er mensen die maar een van de twee berichten hebben gekregen. 'Als je 's ochtends in het gebied bent, maar niet op het moment dat de tweede melding wordt gegeven, dan krijg je er maar een. En omgekeerd geldt hetzelfde. Mensen die woensdag in de loop van de dag naar Lisse zijn gekomen zullen alleen de tweede NL-Alert krijgen', legt een woordvoerder uit.

Met cell broadcasting worden de mensen bereikt die in de buurt van de betrokken zendmast zijn. Toch werkt het systeem nog niet optimaal. Zo ontvingen mensen in Hillegom, Voorhout en Leiden een NL-Alert over een brand in Nieuw-Vennep. 'Het is vaker gebeurd dat een NL-Alert niet alleen bij de juiste mensen terecht komt, maar ook bij mensen die deze boodschap niet moeten ontvangen. Het systeem moet dus nog verbeterd worden en wij kijken met alle veiligheidsregio's hoe het beter kan.'

Ervaring van burgers
Om het systeem te verbeteren wordt gebruik gemaakt van het Instituut Fysieke Veiligheid (IVF). 'Zij vragen mensen na een NL-Alert om een enquête in te vullen zodat ze aan kunnen geven hoe zij de berichtgeving hebben ervaren. Ook kijken we waar ze waren toen ze het ontvingen of waarom ze het juist niet hebben ontvangen.'

Het is voor het IVF niet het eerste onderzoek naar de werking van de NL-Alert. Waar het eerst vooral keek hoe de inhoud van het bericht verbeterd kon worden, kijken ze nu dus naar de ervaringen van de burgers. 'Dit onderzoek loopt nog en duurt een jaar, dus op dit moment kunnen we nog niets zeggen', vertelt de woordvoerder van het IVF.

Luchtalarm vervangen
Het is voor het ministerie van Veiligheid en Justitie belangrijk dat de werking van de NL-Alert verder verbeterd wordt. Het systeem moet namelijk het luchtalarm gaan vervangen. 'Met een NL-Alert kunnen we het bereik nauwkeuriger vaststellen en er kan direct worden aangegeven wat mensen moeten doen', verklaart het ministerie. 'Mensen zien in één keer wat er aan de hand is, wat ze moeten doen (of niet moeten doen) en waar ze eventueel meer informatie kunnen vinden.'

In de NL-Alert van woensdagmorgen werd verwezen naar de website van de gemeenten Lisse en Teylingen. Inwoners konden daar meer informatie vinden over de brand en wat ze moesten doen. De gemeentewebsites werden na de melding zo druk bezocht dat die het verkeer niet aankonden en al snel onbereikbaar waren. Hier heeft de Veiligheidsregio Hollands-Midden een oplossing voor bedacht, vertelt een woordvoerder. 'We hebben met hollandsmiddenveilig.nl een website in de lucht gebracht waar mensen naar toe kunnen als er een ramp is. Deze server is sterker en kan hogere bezoekersaantallen aan.'

Primeur
De website werd woensdagmorgen voor het eerst gebruikt. 'We hebben deze site nog niet te veel bekendheid gegeven', legt de woordvoerder uit. 'Het is de bedoeling dat alle gemeenten in onze regio voortaan hier hun informatie op kunnen zetten en we hiernaar verwijzen in de NL-Alerts. Vandaag had deze website de primeur.'

Het was de bedoeling dat de NL-Alert de Waarschuwings- en alarmeringspalen (WAS-palen) per 1 januari 2020 zou gaan vervangen, maar die datum lijkt niet gehaald te gaan worden. 'Er is nog geen onomkeerbaar besluit genomen met betrekking tot het uitfaseren van de WAS-palen’, vervolgt het ministerie. ‘We investeren in het bereik en de bekendheid van NL-Alert door twee keer per jaar een controlebericht te versturen.'

Niet ontvangen
Het probleem in Nieuw-Vennep staat niet op zich. Bij een brand in Lelystad-Haven gaf de Veiligheidsregio Flevoland ook een NL-Alert af. Diverse omwonenden gaven daarna bij Omroep Flevoland aan het bericht niet ontvangen te hebben terwijl ze wel in het gebied aanwezig waren. Het ministerie heeft geen verklaring voor deze problemen. 'Veiligheidsregio’s zijn zelf verantwoordelijk voor de inzet en ook voor de evaluatie van die specifieke inzet. Ik verwijs dan ook naar de reactie van de veiligheidsregio.'

De woordvoerder van Veiligheidsregio Kennemerland heeft er in ieder geval nog geen verklaring voor. 'Het heeft met de techniek te maken die de zendmasten aanstraalt. Maar hoe het nu precies kan gebeuren dat mensen een bericht soms niet krijgen of buiten het gebied krijgen dat weten we nu nog steeds niet. Of hoe het kan dat twee mensen naast elkaar staan en de een hem wel krijgt en de ander niet. Dat willen we zelf ook heel graag weten.'