Een aapje in nazi-uniform en geiten met hakenkruizen. In Russische circussen mag veel, maar dit gaat justitie toch echt te ver. Openbaar aanklagers in het oosten van Rusland zijn een strafrechtelijk onderzoek begonnen naar een bizarre circusvoorstelling vol met nazisymbolen.

Het Oedmoertië Circus gaf op 8 januari de voorstelling in Izhevsk, een stad in de Oeral. Een Russische krant deelde op social media beelden van de bewuste show.

Het circus heeft dus een probleem, net als de opdrachtgever voor de voorstelling; de Russisch Orthodoxe Kerk. Want het tonen van nazisymbolen is in het land verboden, vertelt Rusland-correspondent Eva Hartog. "De wetgeving is heel streng. Voor het plaatsen van een historische foto op sociale media kan je zomaar worden beschuldigd van extremisme."

De overwinning op nazi-Duitsland is in Rusland (destijds deel van de Sovjet Unie) nog altijd een bron van grote nationale trots, maar de oorlog zelf is tegelijkertijd een nationaal trauma.

Geen enkel ander land heeft zoveel slachtoffers te betreuren: tussen de 20 en 27 miljoen doden. Nazisymbolen liggen dus gevoelig.

De richtlijnen zijn pas vorig jaar wat versoepeld, zegt Hartog. "Omdat het vaker tot bizarre situaties leidde, heeft president Poetin in 2019 een uitzondering aan de wet toegevoegd. Het tonen van nazisymbolen mag alleen als het gaat om wetenschappelijke of educatieve doeleinden, en zo lang het gedachtengoed duidelijk wordt veroordeeld."

Dat is nu precies wat er volgens het circus aan de hand is. Zij zeggen volgens Hartog dat het ging om een historische voorstelling waarin het nazigedachtengoed juist werd verworpen. "En bij een circus hoort nou eenmaal dat dingen op een ironische of groteske manier worden afgebeeld, is het verweer."

De Russisch Orthodoxe Kerk had de voorstelling bij het circus besteld, als kerstviering voor de plaatselijke kinderen. In een verklaring zegt de kerk dat de verklede dieren symbool stonden voor de 'overwinning op het nazisme, en de wereldwijde verwerping en veroordeling van de idealen van nazi-Duitsland'.

Dit is Rusland in een notendop, zegt correspondent Eva Hartog. "Vaag verwoordde wetten, overenthousiaste lokale bureaucraten die het internet afstruinen naar 'gevaarlijke' content om een wit voetje te scoren bij hun meerderen, en het historisch patriottisme dat te pas en te onpas wordt opgetrommeld. Zelfs apen en geiten kunnen er niet aan ontsnappen."

Maar, hoe gaat het nu verder met dat strafrechtelijke onderzoek? Hartog: "Als de bal eenmaal is gaan rollen, dan is er in Rusland meestal geen stoppen meer aan. De zaak zal op een of andere manier moeten worden afgerond. Tot gevangenisstraf zal het niet komen. Misschien een geldstraf, of een waarschuwing. Iets symbolisch. Het is kortom een circus."