AMSTERDAM - Na een grondig laboratorium onderzoek, waarvoor zelfs een stukje schaatsbaan werd nagebouwd, hebben natuurkundigen van de Universiteit van Amsterdam ontdekt waarom ijs glad is. Niet alleen schaatsers hebben wat aan die wetenschap; de ontdekking kan op termijn enorme energiebesparingen mogelijk maken.

Soms verbaas je je over de vragen die wetenschappers zichzelf stellen en dat is zeker zo bij dit fundamentele onderzoek naar de gladheid van ijs. Toch is het belang van de ontdekking veel breder dan alleen een 'leuk weetje' voor schaatsers. Frictie, zo wordt de wrijving tussen objecten wetenschappelijk genoemd, zorgt wereldwijd voor de verspilling van 10 procent van alle energie die we gebruiken. Als je dat proces beter begrijpt, kan dat een sleutel zijn naar enorme energiebesparingen.

Hoofdonderzoeker Daniël Bonn legt uit dat de veronderstelling dat een dun laagje water op ijs maakt dat de schaats zo heerlijk over het ijs zoeft, onzin is. Het zit anders vertelt Bonn: "De buitenste laag ijsmoleculen blijken heel erg mobiel, beweeglijk te zijn en die werken als kleine kogellagertjes om de schaats te smeren."

De schaats rolt dus eigenlijk over een vloer van losse balletjes. Uit het onderzoek is ook gebleken dat de ideale temperatuur, waarbij de moleculen het beste draaien, min zeven graden is.

Opmerkelijk is dat ijsmeesters op hoog niveau, bijvoorbeeld die van ijspaleis Thialf in Heerenveen, al jaren weten dat de ideale temperatuur voor 'snel ijs' min zeven graden is. Die ervaringskennis wordt dus nu wetenschappelijk onderbouwd door het UvA-onderzoek.

Bonn verwacht dat het onderzoek kan worden gebruikt om schaatsen te verbeteren. "Schaatsen zijn nu natuurlijk al heel erg goed, maar wij denken dat het met onze ontdekkingen best nog een heel klein beetje beter zou kunnen", zegt Bonn niet zonder trots. De onderzoekers zijn nog niet gebeld door schaatsenmakers, maar ze sluiten niet uit dat dat nog gaat gebeuren.