Het krijgen van kinderen in middeleeuws Europa was niet zonder risico. Zowel moeder als kind konden tijdens de bevalling wegens te ingewikkelde complicaties overlijden. En dat gebeurde treurig genoeg ook regelmatig. Het neonatale sterftecijfer voor moeder en kind wordt geschat op 30 tot 60 procent. Het is dan ook niet heel verwonderlijk dat vrouwen alles probeerden om aan een mogelijke dood te ontkomen. En daarbij zeiden ze ook geen nee tegen een beetje bijgeloof.

Wetenschappers hebben op een zeldzaam manuscript uit de 15e eeuw sporen van oud vaginaal vocht gevonden. Ze troffen in het weefsel van het perkament sporen van uit de vagina afkomstige eiwitten aan. De onderzoekers denken dat dit manuscript als een soort gordel tijdens de bevalling werd gedragen. Op die manier moest het angstige vrouwen door een turbulente bevalling helpen.

Deze middeleeuwse ‘geboortegordels’ werden gemaakt van bijvoorbeeld zijde, papier en perkament en werden gegraveerd met gebeden; dat de bevalling maar veilig mocht verlopen. De vrouwen hoopten op die manier hulp te krijgen van goddelijke en bovennatuurlijke krachten. Ondanks dat bisschoppen de omstreden gordels in de nasleep van de Reformatie verboden, was het bekend dat vrouwen ze heimelijk tot het begin van de 17e eeuw gebruikten. Het huidige exemplaar kan één van deze ‘illegale’ geboortegordels zijn geweest die nog lange tijd in omloop bleven. De bevlekte, drie meter lange rol van schapenhuid is dan ook één van de weinige geboortegordels die de tand des tijds heeft overleefd.

De onderzoekers gebruikten een soort ‘gum’ om voorzichtig over het fragiele perkament te wrijven en kleine kruimeltjes materiaal te verzamelen, zonder het bijzondere artefact te beschadigen. Vervolgens analyseerden ze deze minuscule stukjes grondig, waaruit bleek dat het manuscript sporen van uit de vagina afkomstige eiwitten bevatte. Daarnaast troffen de onderzoekers resten van honing, melk, eieren en planten zoals tuinbonen op het perkament aan. Ook dit wisten de onderzoekers in context te plaatsen. Zo is dankzij bewaarde middeleeuwse documenten bekend dat deze voedingswaren aan zwangere vrouwen of aan vrouwen die al aan het bevallen waren, werden gegeven.

Dankzij dit manuscript hebben onderzoekers nu onomstotelijk bewezen dat vrouwen inderdaad tijdens de zwangerschap en bevalling geboortegordels droegen. Dat was overigens nog niet zo vanzelfsprekend. “Hoewel men vermoedde dat deze geboortegordels tijdens de zwangerschap en bevalling werd gebruikt, was er tot nu toe geen direct bewijs dat ze daadwerkelijk werden gedragen,” vertelt onderzoeksleider Sarah Fiddyment. “Vele veronderstelde geboortegordels bevatten gebeden. Maar het huidige exemplaar bevat ook zeer specifieke gebeden om vrouwen tijdens de bevalling te beschermen. Bovendien wordt er verwezen naar verschillende heiligen die verband houden met vrouwen en bevallingen.” Naast de namen van apostelen en heiligen – zoals Quiricus en Julitta – bevat het manuscript tevens de verzekering dat ‘als een zwangere vrouw de gordel draagt, ze veilig en zonder gevaar zal bevallen’. “Wat deze gordel daarnaast heel interessant maakt,” gaat Fiddyment verder, “is dat het heel duidelijk is dat dit exemplaar is gebruikt en gedragen; sommige afbeeldingen en teksten zijn weggesleten en er zitten veel vlekken op.”

Volgens de onderzoekers suggereert de smalle breedte van de rol en de zichtbare plooien dat de geboortegordel om het lichaam van een vrouw werd gewikkeld. Op die manier werden bepaalde gebeden strategisch tegen de baarmoeder geplaatst. “We weten nog niet precies hoe ze bij een vrouw werden omgedaan, maar er zijn aanwijzingen dat het net als een kuisheidsgordel werd gedragen,” legt Fiddyment uit. “Op die manier moest het zwangere vrouwen zowel fysiek als spiritueel ondersteunen.”
Foto