Duurzame beleggingsfondsen blijken ook in fossiele bedrijven of de luchtvaartsector te investeren. Dat melden Follow the Money en Investico na onderzoek in samenwerking met acht andere Europese media.

Journalisten onderzochten in totaal 838 fondsen die officieel duurzaamheid als doel hebben. Bijna de helft daarvan, 388, investeert in bedrijven uit de fossiele industrie of de luchtvaart. Er zou zo 8,5 miljard euro in fossiele bedrijven worden geïnvesteerd, terwijl particulieren en pensioenfondsen die hun geld daar beleggen kunnen denken dat het alleen naar duurzame projecten gaat.

In Nederland investeren onder meer fondsen van Actiam in fossiele bedrijven, zoals het Noors staatsoliebedrijf Equinor en luchtvaartmaatschappij China Airlines, blijkt uit het onderzoek.

De fondsen die zijn onderzocht zijn zogeheten artikel-9-fondsen. Volgens Europese regels valt een fonds onder dat artikel als ze als doel hebben duurzame investeringen te doen of uitstoot te verminderen. Er zijn geen harde regels over waar fondsen uit deze categorie wel en niet in mogen investeren, maar ze moeten kunnen uitleggen dat het doel wordt gehaald, en het mag geen significante schade toebrengen aan mens of planeet.

Daar zit het grijze gebied. Wat precies een duurzame belegging is, is niet hard gedefinieerd in de wet, zegt ook de Autoriteit Financiële Markten (AFM) die toezicht houdt op deze fondsen. Deze vraag ligt bij de Europese Commissie, zodat er duidelijkere regels kunnen worden opgesteld. "We bevinden ons nu dus helaas nog in een fase waarin hier geen 100 procent duidelijkheid en houvast voor bestaat", zegt Raoul Köhler, coördinator sustainable finance bij de AFM.

De verplichting voor deze artikel-9-fondsen zit 'm erin dat ze transparant moeten zijn over hun doelen en de duurzaamheid van het fonds, zegt Köhler. "Het is geen keurmerk." In het algemeen zegt Köhler wel dat beleggingen in de fossiele industrie en luchtvaart moeilijk te rijmen lijken met het principe van duurzame beleggingen.

Regels verschillend geïnterpreteerd
Dat er onduidelijkheid bestaat over de regels, blijkt ook uit gesprekken die de NOS voerde met fondsen. De regels over wanneer een fonds onder artikel 9 valt, worden door hen verschillend geïnterpreteerd. Zo zegt APG dat zij geen artikel-9-fondsen hebben omdat de duurzaamheidseisen dusdanig streng zijn dat maar weinig beleggingen daaraan kunnen voldoen.

Beleggingsbeheerder Actiam - die duurzame beleggingsfondsen beheert - zegt juist dat een belegging in theorie al voldoet aan artikel 9 als alleen al een euro van de investering bestemd is voor een duurzaam project. Dennis van der Putten, hoofd duurzaamheid bij Actiam, pleit wel voor meer duidelijkheid over de exacte duurzaamheidseisen.

Verschillende juridische experts die Investico en Follow The Money hebben gesproken zeggen juist dat het nu al niet is toegestaan om te investeren in fossiele bedrijven vanwege de eis dat de fondsen geen schade mogen aanrichten aan mens of planeet. "Ik zie niet in hoe een fonds geen significante schade toebrengt aan het milieu als het investeert in fossiele energie", citeren zij een expert.

Ook particuliere beleggers zijn kritisch. Joost Schmets, woordvoerder van de Vereniging voor Effectenbezitters, noemt het volksverlakkerij. "Het is de verantwoordelijkheid van de industrie om ervoor te zorgen dat mensen zich niet misleid voelen. Als mensen denken dat ze duurzaam beleggen, en dan blijkt de vlag de lading niet te dekken, dan jaag je beleggers weg. De wereld heeft geen tijd meer voor spelletjes en sluipweggetjes."