Bijna alle fietsen die in Amsterdam worden gestolen blijven daarna in de stad. Dat blijkt uit een onderzoek door wetenschappers, die honderd fietsen een half jaar met GPS-trackers hebben gevolgd.

Wat gebeurt er met mijn gestolen fiets? Veel Nederlanders hebben zich dat ooit afgevraagd, zeker in Amsterdam. Jaarlijks worden er in de hoofdstad van 11.000 fietsdiefstallen aangifte gedaan, maar maar volgens schattingen gaat het zelfs om 80.000 gestolen fietsen per jaar. Waar blijven die gejatte tweewielers? "Wij hebben nu data verzameld om daar een goed antwoord op te geven", vertelt onderzoeker Titus Venverloo. De resultaten van het onderzoek zijn nu gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift PLOS ONE.

De wetenschappers hebben honderd fietsen uitgerust met GPS-trackers onder het zadel en in het achterlicht. Ze hebben de fietsen - op slot - neergezet op openbare plekken in de binnenstad, zoals het Rokin, de Wallen en het Museumplein. Het ging om tweedehands fietsen die tussen 90 en 350 euro waard waren en een goedkoop slot in het achterwiel hadden. Met de sensoren konden de onderzoekers continu de locaties van de fietsen volgen. Dat gebeurde gedurende zes maanden in 2021.
Foto (nu weten de fietsendieven tenminste waar ze moeten kijken)

Na dat half jaar bleken 70 van de 100 fietsen te zijn gestolen. Daarvan bleven er maar liefst 68 in Amsterdam. "Dat heeft ons het meest verrast", vertelt Venverloo. "De gestolen fietsen blijven heel dichtbij. Mensen vermoeden misschien dat gestolen fietsen naar andere Nederlandse steden gaan of zelfs naar het buitenland, om daar te worden verkocht. Maar dat is niet zo."

De waarschijnlijke reden is volgens de onderzoekers dat er in Amsterdam ook veel mensen zijn die een mogelijk gestolen fiets kopen, bijvoorbeeld als ze op straat worden aangeboden. "Er zijn mensen die een fiets kopen met een dubieuze herkomst. Daardoor heeft het voor dieven zin hier mee door te gaan. Het is bijna een soort circulair systeem. Maar als je zo’n gestolen fiets koopt, dan weet je nu dat hij van iemand anders uit de stad was en meestal zelfs van iemand uit je eigen buurt', aldus Venverloo.

De data die met de gps-trackers zijn verzameld leverde verschillende patronen op. Drie tot zes van de gestolen fietsen stonden lang in de buurt van winkels met tweedehands fietsen en zijn daar waarschijnlijk verkocht. Twaalf van de fietsen gingen naar locaties waarvan de onderzoekers wisten dat er zwarte markten voor fietsen zaten.

Zo’n dertig procent van de gestolen fietsen had een patroon dat duidt op georganiseerde criminaliteit. “Het lijkt te gaan om professionele misdaad. De fietsen vertoonden eenzelfde patroon waarbij ze in de binnenstad naar een opslaglocatie gingen en soms daarna weer naar een andere opslaglocatie. Dat kan een grote veelpleger zijn of meerdere personen”, aldus Venverloo. De verzamelde data werden geanonimiseerd en worden niet gedeeld met de politie.

Het onderzoek werd gedaan door een team van het AMS Institute, de TU Delft en de Amerikaanse MIT-universiteit in opdracht van de gemeente Amsterdam. De resultaten moeten de gemeente helpen met het verbeteren van de aanpak van fietsdiefstal. "Jaarlijks worden de fietsen van tienduizenden Amsterdammers gestolen. Zij moeten een nieuwe fiets kopen, terwijl hun fiets ergens anders in de stad weer wordt verkocht. Dit onderzoek maakt duidelijk dat een deel van de fietsendiefstal georganiseerd is", zegt wethouder Melanie van der Horst en locoburgemeester van Amsterdam in een reactie.

Venverloo: "Omdat het probleem zo lokaal is, heeft het zin als meer Amsterdammers elkaar hierop aanspreken, zodat minder mensen een fiets van dubieuze herkomst kopen. Mensen kunnen zelf een steentje bijdragen aan dit probleem."

Niet eerder leverde een onderzoek zulke uitgebreide data op over wat er gebeurt met gestolen fietsen. "Het is voor de eerste keer wereldwijd dat er met GPS-trackers inzicht is gekregen in netwerken van gestolen fietsen", zegt Venverloo. De nieuwe data en technieken kunnen volgens hem ook voor criminologen waardevol zijn. "Binnen de criminologie wordt veel gewerkt met statistische data over misdrijven. Maar die gegevens zijn vrij algemeen. Wij openen voor het vakgebied nieuwe mogelijkheden om andere patronen te herkennen."

Doordat fietsen na de diefstal in Amsterdam maar een kleine afstand afleggen, zou het lonen voor de eigenaren om daarna in hun directe omgeving rond te blijven kijken of ze hun fiets ergens zien staan. Maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan, denkt de onderzoeker. "Dat is een lastige opgave, omdat er in Amsterdam overal zoveel fietsen staan."