In de helft van de waterschappen moeten zzp'ers in armoede gewoon belasting betalen. Werknemers of uitkeringsgerechtigden met een even laag inkomen hoeven dit niet, blijkt uit cijfers van de Unie van Waterschappen. Ook een deel van de gemeenten sluit arme zzp'ers uit.

Het gaat om kwijtschelding van lokale belastingen, bijvoorbeeld voor het zuiveren van rioolwater. Inwoners die een inkomen hebben ter hoogte van de bijstand of minder hoeven dit soort belastingen niet te betalen.

Maar gemeenten en waterschappen mogen ervoor kiezen om ondernemers uit te sluiten van de kwijtschelding, zelfs als ze bijvoorbeeld maar 1000 euro per maand overhouden. Met als gevolg dat ze jaarlijks alsnog honderden euro's kwijt zijn aan lokale belastingen.

Belangenverenigingen voor minima zijn ontstemd over de gang van zaken. Ze noemen de uitsluiting "vreemd" en "pijnlijk".

De hoogte van de bijstand is afhankelijk van de gezinssituatie. Een alleenstaande (ouder) krijgt bijvoorbeeld bruto 1.196 euro per maand.

Werknemers of ondernemers die minder dan dat verdienen kunnen hun inkomen laten aanvullen tot dat bedrag. Een alleenstaande die bijvoorbeeld 600 euro per maand verdient, kan nog 596 euro bijstand krijgen.

Er zijn ook ondernemers die zich niet aanmelden voor extra overheidssteun, terwijl ze wel een inkomen hebben dat onder de bijstandsgrens ligt.

Het Waterschap Drents Overijsselse Delta is een van de waterschappen die zzp'ers met een laag inkomen uitsluiten. "Een verbreding naar zzp'ers sluit niet aan op ons beleid rond het verlenen van kwijtschelding", zegt een woordvoerder, zonder dat toe te lichten.

Het waterschap is niet van plan om het aan te passen, al wordt benadrukt dat dat kan wijzigen na de waterschapverkiezingen van 15 maart, mocht daartoe worden besloten in het nieuwe coalitieakkoord.

De Landelijke Cliëntenraad, die opkomt voor de belangen van uitkeringsgerechtigden, is zeer ontstemd over de situatie en noemt het pijnlijk. "Het moet niet uitmaken of je werknemer bent of zzp'er", zegt ambtelijk secretaris Peter van Leeuwen. De raad wil onderzoeken of de uitsluiting überhaupt geoorloofd is.

Ook Divosa, de vereniging van gemeentelijke directeuren in het sociaal domein, vindt het vreemd dat ondernemers niet in aanmerkingen komen voor de kwijtschelding van lokale belastingen. "Het zijn nog steeds inwoners met een laag inkomen."

De Unie van Waterschappen deelde de waterschappen in 2011 al mee dat ze ervoor mogen kiezen om kleine ondernemers onder de kwijtschelding te laten vallen. Toch kiest nog altijd bijna de helft van de waterschappen ervoor om zzp'ers uit te sluiten.

Ook bij de andere waterschappen komen waarschijnlijk geregeld zzp'ers in de knel. Niet door uitsluiting, maar door een strenge vermogenstoets. Staat er meer dan 1175 euro (in de strengste waterschappen en gemeenten) op de bankrekening? Dan kan de zzp'er geen kwijtschelding krijgen.

Terwijl ondernemers soms net voor de peildatum betaald krijgen, maar daar na die datum nog van alles mee moeten betalen.

Zoiets overkwam de Amsterdamse Stella de Swart, auteur van het boek Armoede krijg je gratis. Ze begon een bedrijf als schrijver, omdat ze uit eerste hand ervaringen uit de bijstand wilde opschrijven. Haar eventuele inkomsten daarvan worden verrekend met de speciale bijstand voor zelfstandigen.

Doordat op het moment van controle een paar duizend euro op haar rekening stond, moest ze opeens weer lokale belastingen betalen.

"Dat geld op mijn rekening moet nog verrekend met de zelfstandigenbijstand", zegt De Swart. "Die specifieke bijstand krijgen ondernemers als lening die ze moeten terugbetalen. Van het geld dat daarvoor apart stond heb ik nu de belasting betaald."

Daardoor gaat straks weer een nieuw gat ontstaan, vreest De Swart. "Ik leef met mijn kinderen in de praktijk onder bijstandsniveau, de situatie is zo zwaar. Als ik mijn kinderen niet had, zou ik het niet volhouden."

De gemeente Amsterdam zegt dat het peilmoment daar op 31 december ligt. "Er is wel maatwerk mogelijk voor ondernemers die toevallig vlak daarvoor veel omzet hebben, terwijl ze erna nog kosten moeten maken", zegt een woordvoerder.