Ze duiken op steeds meer plekken op: flesjes maaltijddranken. Merken als Yfood en Jimmy Joy nemen niet alleen een enorme vlucht, ze beloven ook een complete maaltijd te kunnen vervangen. Een handige, gezonde optie? "Eet gewoon een banaan."

Je ziet ze in de kiosk van het station, in de supermarkt en misschien zelfs in de kantine op je werk. De flesjes van het Duitse Yfood zijn met een opmars bezig in Nederland. Ook het Nederlandse Jimmy Joy (in 2014 opgericht onder de naam Joylent) is tegenwoordig in de supermarkt te vinden en niet meer enkel online te bestellen.

Aanbieders van 'complete food' bieden zowel poeders als repen en kant-en-klare shakes. Voor een flesje van Yfood betaal je zo'n 4 euro, voor Jimmy Joy 3,50.

De maaltijdvervanger, ook wel bekend als 'complete food', is komen overwaaien uit de Verenigde Staten. Het bedrijf Soylent was in 2014 één van de eersten die maaltijdvervangers op de markt bracht: een poedertje, wat water erbij en klaar. Soylent was vooral populair onder tech boys in Sillicon Valley, waar zo'n beetje alles draait om efficiëntie.

Oprichter Rob Rhinehart was zelf ook software-ontwikkelaar en was het zat steeds te moeten nadenken over wat hij ging eten. Het recept voor zijn poeder was openbaar, dus iedereen mocht er mee aan de haal. In Nederland was toenmalig Joylent de eerste die dat deed.

Volgens databureau Circana is het segment 'maaltijdvervangers' enorm gestegen in de supermarkten. In de eerste twintig weken van 2023 ligt de omzet op meer dan het dubbele (3,4 miljoen) van de omzet in de eerste twintig weken van vorig jaar (1,6 miljoen) en stijgt ook het aantal verkochte producten met maar liefst 61 procent.

"Merken als Yfood en Jimmy Joy, komen vanaf eind 2021 in de supermarkt en maken een grote groei door", laat een woordvoerder van Circana weten. "In 2022 gaat dit nog ten kostte van de meer 'traditionele dieet-maaltijdvervangers' zoals Atkins en Weigth Care, terwijl vanaf 2023 de nieuwe maaltijdvervangers écht een boost krijgen. Zij zorgen uiteindelijk voor een flinke groei van het totale segment maaltijdvervangers."

In het jaar 2022 behaalden de maaltijdvervangers een omzet van 4,9 miljoen euro in totaal, met hun verkoop in supermarkten. Om aan te geven dat er vanaf 2023 sprake is van een boost: vanaf week 21 in 2022 tot en met week twintig van dit jaar werd een omzet van 6,7 miljoen euro gehaald.

Joey van Koningsbruggen, oprichter van Jimmy Joy, laat weten jaarlijks met twintig procent te groeien. "Retail is voor ons geen groot aandeel van onze omzet, maar we zijn in de Albert Heijn inderdaad goed uitgebreid dit jaar. Voornamelijk doordat we nu in meer winkels liggen."

In hoeverre Yfood het moet hebben van supermarktverkoop is niet duidelijk. Het bedrijf gaat in ieder geval wel lekker: Nestlé heeft dit jaar bijna de helft van de aandelen van Yfood overgenomen, naar verluid ter waarde van 215 miljoen euro.

Er is dus een markt voor dit soort producten. Maar doe je je lichaam daadwerkelijk een plezier met een drankje van, pak 'm beet, 500 calorieën? Maaltijdvervangers bestaan vooral uit vezels (uit mais en/of haver), maltodextrine (een koolhydraat), eiwitten (bijvoorbeeld uit melk) en toegevoegde vitaminen en mineralen. De shakes hebben de smaken die je ook vindt in de gemiddelde ijssalon: banaan, vanille, chocola, dat werk.

In principe zijn dit de voedingsstoffen die je ook uit (gezond) voedsel haalt, alleen: "Het is niet altijd helemaal duidelijk welke bestanddelen in een voedingsmiddel er nu precies zorgen voor gezondheidsvoordelen", zegt het Voedingscentrum desgevraagd. "Daarom is het beter om voedingsmiddelen zoals groente, fruit, vis en volkorenproducten te éten, in plaats van een drank te nemen met daarin dezelfde voedingsstoffen. Anders mis je de gezondheidseffecten."

Filmmaker Matthijs Diederiks nam enige jaren geleden de proef op de som en leefde een jaar lang alleen maar op complete food. Hij maakte er de film 12 Liquid Months over. Lang verhaal kort: het is even wennen, maar al gauw voelt hij zich beter dan voorheen. Hij kan zich beter focussen (Diederiks heeft ADHD) en zit vol energie. (Ook niet geheel onbelangrijk: hij drinkt een jaar lang geen alcohol.) Het enige nadeel is dat hij wat spiermassa verliest en op het randje van ondergewicht zit.

Diederiks concludeert in de film: "Het grootste geluk is dat je dichterbij jezelf komt", maar in een interview zegt hij later: "Ik geloof dat shakes eten niet kunnen vervangen. Je ontneemt jezelf te veel."

Voedingswetenschapper Guido Camps, verbonden aan Universiteit Wageningen, is geen fan van de vloeibare maaltijdvervangers. "De hoofdvraag is: waarom drink je dit? Omdat je eten stom vindt en op een zo efficiënt mogelijk manier calorieën wil binnenkrijgen? Dan denk ik dat je op zoek moet naar andere alternatieven als tussendoortje, een stuk fruit of iets dergelijks. De shakes claimen dat je dan alles binnen krijgt wat je nodig hebt, maar niet elke maaltijd hoeft perfect gebalanceerd te zijn, het gaat om je totale dieet uiteindelijk."

Daarbij is kauwen heel belangrijk. "Het is een signaal aan de hersenen dat je met eten bezig bent, het leidt tot verzadiging", zegt Camps. "Het is goed voor je speeksel, je tanden en voor de kaakontwikkeling bij kinderen."

Camps benadrukt dat er nog altijd dingen onbekend zijn over voeding en voedingsstoffen. "We weten ook niet wat we niet weten." Wat zeker is: voeding is meer dan een optelsom van nutriënten. Dus allemaal voedingsstoffen als losse onderdelen bij elkaar gooien in een poedertje werkt niet.

"Kijk bijvoorbeeld naar fruitsmoothies. Dat lijkt hetzelfde als fruit, alleen dan in de blender gegooid. Maar doordat je de matrix van het voedsel kapot maakt wordt ook de vertering weer anders. Het is in die zin beter om gewoon heel voedsel te eten."

Hoe vaak zou je dan zo'n maaltijdvervanger moeten drinken? "Wat mij betreft niet. Ik snap de meerwaarde hier niet van, je moet gewoon normaal gevarieerd eten." Volgens Camps hoeft dat echt niet te betekenen dat je elke avond een sterrenmaaltijd kookt. "Maar iets simpels met bijvoorbeeld rijst en bonen geeft al heel veel van je benodigde voedingsstoffen; je gaat mij niet vertellen dat dat onbereikbaar is. En het is nog goedkoper dan deze drankjes ook."