Het UMCG is het eerste ziekenhuis in Europa dat medische vragen van patiënten beantwoordt met hulp van kunstmatige intelligentie. Wat niet betekent dat de rol van de arts is uitgespeeld.

De eerste vijf artsen in het UMCG hebben inmiddels hulp van de nieuwe chatbot, die gebruik maakt van artificial intelligence (AI). Stap voor stap wordt het aantal specialisten dat meedoet opgeschaald, tot uiteindelijk elke vraag die patiënten van het ziekenhuis hebben over bijvoorbeeld medicijngebruik of wanneer ze weer mogen sporten of reizen na een ingreep, beantwoord wordt met een grote rol voor kunstmatige intelligentie.

Van dit soort schriftelijke vragen krijgen artsen in het UMCG er elke week zo’n 1200. ,,Daar heb je geen tijd voor ingeruimd, dus je doet het tussen de bedrijven door”, zegt Tom van der Laan, KNO-arts en Chief Medical Information Officer in het UMCG. ,,Het leidt vaak tot bondige antwoorden, die zich tot de kern beperken.” Het meeste werk zit hem voor de arts niet in het tikken van het bericht, maar in het opzoeken van de status van de patiënt – en of er misschien veranderingen zijn in het medicijngebruik.

De AI-functie moet dit werk uit handen nemen van de arts. ,,Het is heel simpel”, aldus Van der Laan, ,,als zorgverleners minder tijd hoeven te besteden aan dit soort administratieve taken, is er meer tijd voor de patiënt.”

Om een vraag te stellen aan de arts moet een patiënt inloggen in MijnUMCG, een beveiligde omgeving. De chatbot heeft een plek gekregen binnen het elektronische patiëntendossier. De AI-functie leest de vraag en komt met een suggestie voor een antwoord. Die gaat vervolgens naar de arts of verpleegkundige.

,,Dan heb je als zorgverlener twee opties: de tekst overnemen of vragen om een blanco pagina, omdat je het anders ziet”, zegt Van der Laan. ,,De zorg blijft mensenwerk: er is altijd een arts of verpleegkundige die het antwoord checkt voordat we het verzenden.” De zorgverlener blijft verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst en diens naam staat ook onder het bericht. ,,Kunstmatige intelligentie kan het werk ondersteunen en makkelijker maken, maar zorgprofessionals zijn voorlopig onvervangbaar in de zorg.”

Ervaringen in de Verenigde Staten met hetzelfde systeem hebben volgens Van der Laan uitgewezen dat de antwoorden die de chatbot geeft niet alleen informatiever en uitgebreider zijn, maar ook ‘empathischer’ dan wat artsen zelf vaak sturen. Maar wat is empathie waard als die afkomstig is van een chatbot? ,,Natuurlijk heeft zo’n bot geen gevoel, maar het systeem heeft wel geleerd wat een gepaste reactie is. Als een patiënt vertelt dat hij meer pijn heeft dan anders, is het gewoon fijn als er wordt opgemerkt dat dit heel vervelend is. Dat kun je nep noemen, maar ook deze tekst gaat vervolgens nog door de handen van de zorgverlener.”

Profiteren van kennis uit Amerika
Het eerste jaar wordt gebruikt om te onderzoeken hoe het systeem bevalt, zowel aan de kant van de patiënt als bij de zorgverleners en of het echt tijdwinst oplevert. Van der Laan verwacht er veel van, omdat de ervaringen in de VS goed zijn. Het systeem is ontwikkeld door Epic. In Amerika is dit de grootste ontwikkelaar van elektronische patiëntendossiers. ,,Zij hebben duizenden developers op deze functionaliteit gezet”, zegt Van der Laan. ,,Daar profiteren wij nu van.” In Nederland is het UMCG een van de weinige ziekenhuizen dat Epic gebruikt.

De KNO-arts is er van overtuigd dat AI de komende jaren nog veel meer gaat betekenen voor artsen, in de vorm van samenvattingen maken van de ontwikkelingen rond een patiënt. ,,Waar in de VS nu aan gewerkt wordt is een functie dat AI een verslag maakt van het onderzoek van een arts met zijn patiënt, waarbij de arts benoemt wat hij doet en waarneemt”, zegt Van der Laan. ,,Zo krijg je weer echt contact tussen arts en patiënt, zonder dat je steeds bezig bent met de computer. Dit kan in Nederland binnen een jaar of twee worden ingezet.”