De kans bestaat dat iedereen in Japan over 500 jaar dezelfde achternaam heeft: Sato. Dat zou deels komen door een wet die echtparen verplicht stelt om dezelfde achternaam te hebben.

Op dit moment is Sato de meest voorkomende achternaam in Japan. 1,5 procent van de bevolking heeft nu die achternaam, maar volgens het onderzoek van economieprofessor Hiroshi Yoshida kan dat cijfer de komende jaren steeds harder gaan stijgen. In 2023 waren er al 0,8 procent meer mensen met die achternaam dan het jaar daarvoor.

De belangrijkste oorzaak voor die toename is volgens professor Yoshida een wet waardoor getrouwde stellen dezelfde achternaam moeten hebben. Bijna alle getrouwde vrouwen nemen in Japan de naam van hun mannelijke echtgenoot over. Daardoor kunnen minder voorkomende achternamen sneller verdwijnen. Als er alleen maar vrouwen worden geboren in een gezin, dan wordt de familienaam niet meer doorgegeven aan een volgende generatie. Families met een zeldzame achternaam lopen dus het risico om hun naam te verliezen.

Daar komt bij dat Japan hele lage geboortecijfers kent. Het geboortecijfer daalt in Japan al acht jaar op rij. "Als mensen minder nakomelingen krijgen, kunnen ze hun achternamen ook niet doorgeven", zegt Jan Latten, voormalig hoofddemograaf van het Centraal Bureau voor de Statistiek. Latten geeft ook aan dat er regionale verschillen zijn. "Als geboortecijfers in een bepaalde regio terugvallen, dan kunnen de achternamen uit dat gebied verdwijnen."

Professor Yoshida heeft twee modellen berekend: één waarbij getrouwde stellen dezelfde achternaam moeten hebben, en één waarbij beide partners hun eigen achternaam kunnen behouden.

Als de naam Sato de komende eeuwen blijft doorgroeien terwijl echtparen dezelfde achternaam moeten houden, dan heet de helft van de Japanse bevolking in 2446 Sato. In 2531 zou iedereen in het land dezelfde achternaam hebben. Mocht de wet op achternamen worden afgeschaft, dan zou volgens Yoshida 'slechts' 8 procent van de bevolking in 2531 de naam Sato dragen.

"Als iedereen Sato heet, dan moeten we alleen met een voornaam worden aangesproken, of met cijfers", zegt Yoshida tegen de Japanse krant Mainichi. "Ik denk niet dat dat wenselijk is."

De kans dat Sato echt de enige achternaam wordt in Japan is erg klein, zegt Jan Latten. "Tegen die tijd kan Japan ook juist weer een immigratieland zijn waar veel mensen van buitenaf naartoe komen, en dan komen er juist weer allerlei nieuwe namen bij." Dat veel van de huidige Japanse achternamen langzaam zeldzamer worden, zou wel kunnen.

Het onderzoek van Yoshida komt op een moment dat er in Japan veel discussie is over achternamen. Slechts 39 procent van de ongetrouwde Japanners zou nog de naam van hun toekomstige partner willen overnemen. Maar die keuzevrijheid hebben ze niet.

Japan is het enige land ter wereld waar beide partners altijd dezelfde achternaam moeten hebben. Dat komt door een wet uit 1898, die de afgelopen jaren meerdere keren is aangevochten bij het Japanse hooggerechtshof, maar zonder succes. Het hof oordeelde in 2015 dat de wet 'diep geworteld is in de samenleving'. In 2021 gebeurde dat nog eens.