Schrap het gezegde ‘een geheugen als een olifant’ maar uit de boeken. Een ‘geheugen als een dolfijn’ is namelijk beter op zijn plaats. Nieuw onderzoek toont aan dat dolfijnen zich het geluid van vrienden zelfs twintig jaar nadat ze het voor het laatst gehoord hebben, nog kunnen herinneren. En daarmee hebben ze het beste sociale geheugen van alle niet-menselijke soorten.
Dat schrijft wetenschapper Jason Bruck in het blad Proceedings of the Royal Society of London B. Hij verzamelde de gegevens van 53 tuimelaars die in gevangenschap leefden. De mensen die voor deze tuimelaars zorgden, hielden al decennialang nauwkeurig bij met welke andere tuimelaars de dieren in aanraking waren geweest. Bruck liet de tuimelaars het unieke geluidje van tuimelaars waar ze in een ver verleden mee hadden samengeleefd, horen. De grote vraag was vervolgens: konden de dolfijnen zich dat geluidje en dus hun vriend die ze al jaren niet meer gezien hadden, nog herinneren?
Maar ja, hoe weet u dat? Een dolfijn kan immers niet vertellen dat een geluidje hem bekend voorkomt. Daarom moest de onderzoeker eerst zien te achterhalen hoe dolfijnen op bekende geluiden reageren. Hij liet de dieren geluiden van andere dolfijnen horen die ze nog nooit hadden ontmoet. Al snel gingen die geluiden de dolfijnen vervelen. Zodra de dolfijnen gewend waren aan die onbekende kreten, liet de onderzoeker een geluid horen van een dolfijn die de proefdieren wel kenden. En dat leverde direct een verandering in gedrag op. “Zodra ze een dolfijn horen die ze kennen, benaderen ze vaak snel de speaker waar het geluid uitkomt,” vertelt Bruck. “Soms blijven ze daar dan ronddobberen en fluiten naar de speaker in een poging deze zover te krijgen dat deze terugfluit.” Om er zeker van te zijn dat de dolfijnen zo sterk op het geluid reageerden omdat ze het herkenden, liet de onderzoeker de dolfijnen ook geluiden horen van dolfijnen die net zo oud en van hetzelfde geslacht waren als de oude vriend wiens geluid ze eerder hadden gehoord. Maar dolfijnen reageerden overduidelijk heel anders op geluiden die ze herkenden.
Zodra de onderzoeker had vastgesteld dat aan het gedrag van dolfijnen te zien is dat ze zich een bepaald geluid herinneren, kon het echte werk beginnen. Hoe ver terug gaat het geheugen van een dolfijn? Heel ver, zo blijkt bijvoorbeeld uit een experiment met dolfijn Bailey. Zij kreeg het unieke fluitsignaal van haar oude vriend Allie te horen. Bailey en Allie hadden elkaar al twintig jaar en zes maanden niet meer gezien, maar Bailey herkende het geluid meteen.
Dolfijnen kunnen zich dus soortgenoten die ze meer dan twintig jaar geleden ontmoet hebben, herinneren. De onderzoeker concludeert dan ook dat dolfijnen de geluidjes van anderen een leven lang onthouden. Een wilde tuimelaar wordt vaak namelijk maar zo’n twintig jaar oud (in gevangenschap kunnen tuimelaars tot wel 45 jaar oud worden). Bruck durft zelfs nog een stapje verder te gaan en concludeert dat dolfijnen het beste sociale geheugen van alle niet-menselijke soorten hebben. Er zijn wel verhalen bekend van olifanten die hun moeder twintig jaar nadat ze haar voor het laatst zagen, herkenden, maar dat is eigenlijk niet te vergelijken met de prestatie van dolfijnen, omdat het in het geval van olifanten om familiebanden en niet om vrienden of kennissen gaat. Om te achterhalen of het sociale geheugen van olifanten werkelijk in de buurt van dat van de dolfijnen komt, zou moeten worden achterhaald of olifanten ook soortgenoten waar ze een andere soort relatie mee hebben na enkele decennia nog herkennen.
Grote vraag is natuurlijk waarom de dolfijnen zo’n uitstekend geheugen hebben. “Waarom hebben ze dit soort geheugen nodig?” vraagt Bruck zich hardop af. “Ik weet niet zeker of ze het echt nodig hebben. De cognitieve vaardigheden van dolfijnen zijn zeer goed ontwikkeld en soms zijn dingen zoals een uitstekend geheugen gewoon bijkomstigheden.” Om uit te zoeken of dolfijnen het geheugen echt nodig hebben om te overleven, is een grootschaliger onderzoek met wilde dolfijnen nodig.
Een andere belangrijke vraag is hoe het geheugen van dolfijnen precies werkt. Wanneer ze het geluidje van een oude vriend horen, herinneren ze zich dan alleen het geluidje? Of ook zijn uiterlijk? Dat wil Bruck nu uit gaan zoeken. “We weten dat deze geluidjes net zoiets zijn als namen, maar we weten niet of de naam in het hoofd van een dolfijn voor iets staat. We weten niet of de naam ervoor zorgt dat de dolfijn zich in zijn hoofd een beeld vormt van de andere dolfijn.”