Voor het eerst hebben onderzoekers een biologische verklaring gevonden voor apathie of luiheid bij gezonde mensen.

Wetenschappers verzamelden veertig gezonde proefpersonen. de proefpersonen vulden een vragenlijst in waaruit blijken moest hoe gemotiveerd ze waren. Vervolgens speelden de proefpersonen een spel waarin ze verschillende beloningen werden aangeboden en elke beloning samenhing met een bepaalde inspanning. De proefpersonen moesten aangeven of ze het aanbod wilden accepteren. Terwijl de proefpersonen het spel speelden, werden hun hersenen bestudeerd.

Hoge beloning, weinig moeite
Uit het onderzoek blijkt – niet heel verrassend – dat hoge beloningen waar weinig inspanning voor nodig was, vaak geaccepteerd werden, terwijl lage beloningen waar veel inspanning voor nodig was, vaak geweigerd werden. Ook bleek dat mensen die weinig gemotiveerd (apathisch of lui) waren, minder geneigd waren om een aanbod waarmee een grote fysieke inspanning samenhing, te accepteren. Wederom: niet heel verrassend.

Verrassend werd het pas toen de onderzoekers naar de premotorische schors keken. Een deel van het brein dat een cruciale rol speelt bij het ondernemen van actie. Zo wordt het actief kort voor de delen van het brein die onze bewegingen controleren, actief worden. Wanneer apathische mensen besloten om een aanbod te accepteren, was er veel meer activiteit in hun premotorische schors te zien dan wanneer gemotiveerde mensen een aanbod accepteerden. In andere woorden: het brein van luie mensen werkt harder om een actie in gang te zetten dan het brein van gemotiveerde mensen. “We verwachtten minder activiteit te zien, omdat het minder waarschijnlijk was dat zij (apathische mensen, red.) een keuze zouden maken die om een grote inspanning vroeg, maar het tegendeel blijkt waar,” vertelt onderzoeker Masud Husain.

Hoe is dat te verklaren? “Door gebruik te maken van onze hersenscans ontdekten we dat de verbindingen in het voorste deel van het brein van apathische mensen minder effectief zijn. Het brein gebruikt ongeveer een vijfde van de energie die je op een dag verbrandt. Als het meer energie kost om een actie te plannen, wordt het kostbaarder voor apathische mensen om in actie te komen. Hun hersenen moeten zich daar meer voor inspannen.” In andere woorden: apathie of luiheid is in sommige gevallen iets waar mensen niets aan kunnen doen. Het zit in hun brein. “Voor zover we weten is het voor het eerst dat iemand een biologische basis voor apathie onder gezonde mensen heeft gevonden. Het kan niet de luiheid van alle mensen verklaren, maar geeft ons meer informatie over de processen in het brein die ten grondslag liggen aan een normale motivatie.”

Wellicht kan het onderzoek ook bijdragen aan een behandeling tegen extreme gevallen van apathie. “We weten dat mensen in sommige gevallen ziekelijk apathisch kunnen worden, bijvoorbeeld na een beroerte of als ze Alzheimer hebben. Veel van deze patiënten zijn fysiek wel in staat om dingen te doen, maar zo gedemotiveerd dat ze niet voor zichzelf zorgen.”