Op afstand de controle hebben over iemands hersenen, dat klinkt inderdaad als science fiction. Maar bij wormen kan het al en straks ook bij mensen. Hella Hueck interviewde de Amerikaanse neurowetenschapper Divya Chander.

Gisteren en vandaag houdt Singularity University Nederland z’n eerste grote event in Amsterdam. Alles draait om exponentieel denken: toepassingen van nieuwe technologieën zoals kunstmatige intelligentie, nanotechnolgie en 3D printen worden heel snel goedkoper én beter.

Volgens de denktank staat de mensheid aan de vooravond van grote veranderingen. Divya Chander: ''Iemands hersenen manipuleren, dat kan in de toekomst echt. Daar ben ik van overtuigd.''

Chander is neurowetenschapper aan Stanford University. Zij doet bij patiënten EEG onderzoek, waarmee ze elektrische signalen opvangt van de hersenen. ''Alle data van de hersenactiviteit komen binnen op mijn computer. Zonder dat ik zelf de patiënt zie weet ik precies wanneer iemand buiten bewustzijn raakt of weer bijkomt.''
Divya Chander: ''Natuurlijk, er kan een doos van Pandora vol met kwaad opengetrokken worden. Toch kijk ik liever naar hoe we de mensheid vooruit kunnen helpen met deze wetenschap.''

Chander’s werk is veel makkelijker geworden de afgelopen jaren: ''De wetenschap is zover dat we geen enge naalden meer in iemands hoofd hoeven te steken. Of een hersenpan moeten opensnijden. Door van buitenaf te luisteren kunnen we gedachten lezen. We kunnen reconstrueren wat mensen dromen. We zien of iemand een stukje wil gaan lopen, of zijn email aan het checken is.''

Neurowetenschap is nog een jonge wetenschap vol beloftes om ons leven beter te maken. Er zijn genoeg filmpjes op Youtube te vinden van verlamde mensen die weer deel kunnen nemen aan het dagelijks leven.

Zoals Cathy Hutchinson. Zij kon de afgelopen 15 jaar haar armen en benen niet bewegen. Met een chip in haar hersenen en een robotarm lukt het haar weer een kop koffie te drinken.

Dit jaar is ontdekt welke hersencellen (neuronen) ons vertellen dat het toch echt verstandiger is het volgende biertje te laten staan.

Het onderzoek is nu nog beperkt tot muizen maar in de toekomst moet het mogelijk worden bij mensen de juiste cellen te activeren waardoor de alcoholistische versnapering netjes blijft staan.

One for the road: Ook of iemand liegt wordt steeds inzichtelijker. In India is iemand veroordeeld op basis van een hersenscan die zou uitwijzen dat de verdachte niet de waarheid sprak.

Liegen de wereld uit? Chander gelooft er niets van: ''Bij narcisten en pathologische leugenaars zie je nauwelijks activiteit in de hersenen. Zij ervaren hun 'verzinsels' niet als liegen.''

Of we zo’n hersenscan zouden moeten toelaten in de rechtszaal is volgens Chander een ethische vraag die nog te weinig te gesteld wordt: ''Denk er eens aan dat ik nu gewoon je gedachten kan lezen? We hebben al zoveel inbreuk op onze privacy. Onze email wordt gelezen, mensen kunnen meekijken via de webcam.''

''Als mensen ook mijn gedachten kunnen lezen en manipuleren wordt het echt een thriller boek. Dat je gedirigeerd wordt om dingen te doen die je uit jezelf niet had gedaan. Ik maak me daar ook zorgen over, want deze dingen kunnen bij mensen dadelijk echt. Daar ben ik van overtuigd.''

Op afstand de controle hebben over iemand hersenen – dat klinkt inderdaad als science fiction. Maar bij wormen kan het al. Chander laat in haar presentatie in het DeLaMar theater zien hoe enkel door een geluidsignaal af te geven de worm van richting verandert.

''Natuurlijk, er kan een doos van Pandora vol met kwaad opengetrokken worden. Toch kijk ik liever naar hoe we de mensheid vooruit kunnen helpen met deze wetenschap. De mens in het algemeen heeft een gebrek aan empathie. Het draait om 'ik'. Zo zijn wij als mensen geprogrammeerd.''

''Wat nou als ik me beter in kan leven in jou? Als ik binnen in jouw hersenen kan komen en ik beter begrijp wie Hella is? En jij wie Divya is? De Ander is er dan niet meer. We kunnen dan ons beter verplaatsen in wat de ander drijft. De redenen waarom we oorlog voeren of andere mensen discrimineren zouden dan weg kunnen vallen. Dat is wat mij drijft.''