De zeer lage rentestanden van dit moment zijn het gevolg van de introductie van de anticonceptiepil in de jaren zestig. Dat stelde hoogleraar Coen Teulings tijdens de eerste Witteveen Lezing op de Erasmus Universiteit Rotterdam. De lezing is een eerbetoon aan prof. dr. Witteveen, emeritus hoogleraar economie.

Volgens Teulings is niet het monetaire beleid van de Europese Centrale Bank de voornaamste oorzaak van de huidige zeer lage rentes. “De daling van de reële rente is al veel langer gaande, al drie decennia, en kan worden verklaard doordat we in een overgangsfase zitten na de sterke ­daling van de vruchtbaarheid.” Door de introductie van de pil is de vruchtbaarheid van vrouwen sterk gedaald. Volgens Teulings leidt de snelle afname van de bevolkingsgroei in een groot aantal westerse landen ertoe dat een relatief grote bevolkingsgroep niet meer zo heel ver van haar pensioen zit. Zij sparen relatief veel en consumeren weinig. Hierdoor ontstaat een structureel spaaroverschot dat zorgt voor een zeer lage rente.

Rond 2030 gaat het bevolkingscohort dat in de jaren zestig is geboren met pensioen. Die groep zal volgens Teulings dan haar besparingen gaan opmaken. Dan gaan de nu goed gevulde pensioenpotten weer geleidelijk leeglopen, neemt de consumptie weer toe en kan de rente weer geleidelijk gaan stijgen. Volgens Teulings moeten we de komende vijftien jaar onafhankelijk van het ECB-beleid blijven rekenen met lage rentes.