Onze politieke opvattingen vormen een essentieel onderdeel van onze identiteit. De eerste levensjaren bepalen of je links of rechts bent.

Kleuters hebben al politieke voorkeuren. Zodra die vorm krijgen, blijven ze jarenlang stabiel. Dat stelden Peter Hatemi (universiteit van Sydney) en Brad Verhulst (Instituut voor Psychiatrie en Gedragsgenetica, VS) vast.

Ze bevroegen een groep van ruim 7.600 volwassenen met tussenpozen van tien jaar. Hun mening bleef nagenoeg dezelfde over stellingen als: ‘Ik denk dat de wetten en het sociaal beleid moeten evolueren in overeenstemming met de eisen van een veranderende wereld’, of: ‘Ik vind dat de ‘nieuwe moraal’ die alles toelaat in feite helemaal geen moraal is.’ Hoe komen deze meningen tot stand?

In een ideale wereld gaat dat zo. Je wordt 18 en kijkt uit naar je eerste actieve verkiezingen. Je analyseert op een rationele manier alle beschikbare informatie. Daarop stem je je mening af.

Maar mensen zijn helemaal niet zo rationeel. Sociologisch onderzoek toont aan dat heel wat factoren invloed hebben op onze politieke voorkeur. Zoals onze financiële toestand, de sociale klasse waartoe we behoren en ons diploma. Hoe slechter of lager die zijn, hoe meer we houden van autoritaire partijen en leiders. Ook de economische toestand van het land en terroristische aanslagen vormen ons stemgedrag.

Toch volstaan al die elementen uit ons volwassen leven niet om onze politieke overtuigingen te verklaren of te voorspellen. Om die goed te begrijpen, moeten we terug naar de vroege kindertijd.

"Zelfs nog voor ze kunnen lezen of schrijven, tonen kinderen zich al bekommerd om politieke thema’s"
Zelfs nog voor ze kunnen lezen of schrijven, tonen kinderen zich al bekommerd om ‘politieke thema’s’ zoals hongersnood, oorlog en armoede. Vanaf hun zevende verwerven ze een eerste inzicht in de grote politieke systemen, zoals democratie en het idee van ‘goed burgerschap’, dat overeenkomt met dat van volwassenen. Zo menen ze bijvoorbeeld dat je wetten moet respecteren en je solidair moet opstellen. Op dat moment duiken er al verschillende meningen op, bijvoorbeeld over de rol van man en vrouw. Die kan je meten door kinderen te vragen of activiteiten als werken en voor het gezin zorgen eerder door man, vrouw of door beiden uitgeoefend moeten worden.

Welke factoren veroorzaken deze verschillen bij kinderen? De mening en het gedrag van hun ouders is bepalend. Vanaf de leeftijd van drie jaar neigen kinderen van autoritaire ouders tot conformisme en respect voor traditie. In een autoritaire opvoeding hanteren ouders strakke regels, hechten ze veel belang aan gehoorzaamheid en veel minder aan overleg en eigen initiatief. In 2014 onderzocht Michael Tagar (universiteit van Minnesota, VS) dit verband. Eerst beoordeelde hij de autoritaire ingesteldheid van een groep ouders. Zij moesten bijvoorbeeld aangeven of het belangrijker was hun kinderen goede manieren dan wel een nieuwsgierige geest mee te geven. Vervolgens keken hun kinderen naar een video waarin een ‘rebelse’ volwassene fantasienamen gaf aan vertrouwde voorwerpen. Zo noemde hij een schoen ‘bal’. Daarna benoemde hij andere voorwerpen die de kinderen niet kenden. Hoe autoritairder hun ouders waren, hoe minder vertrouwen ze hadden in die bizarre benoeming van onbekende voorwerpen.

Zo geven ouders voor een deel door waar ze in geloven. Maar er is meer. Naast de opvoeding speelt de algehele omgeving uit je kindertijd een rol bij de ontwikkeling van je politieke opvattingen. Wij deden onderzoek met veertig kinderen van gemiddeld zeven jaar oud. Zij kwamen zowel uit gegoede als uit behoeftige milieus. Ze kregen computerbeelden te zien van gezichten. Die wekten de indruk van een dominant karakter of van een betrouwbaar karakter – door middel van bijvoorbeeld vierkante kaken (dominantie) of een glimlach (vertrouwen). Eerdere studies hadden aangetoond dat je om het even welke eerste indruk kunt wekken door simpelweg deze dimensies te veranderen. De kinderen moesten aangeven wie ze zouden kiezen als leider voor een expeditie in de bergen. Wie in een kansarm gezin opgroeide, koos vaker voor een dominant gezicht.