Veel vleesfabrieken, waar dieren worden geslacht, uitgebeend en verpakt, zijn dicht in de Verenigde Staten. Er dreigt een vleestekort en president Trump neemt dat hoog op.

Ze zijn officieel onmisbaar voor de verdediging van Amerika: beademingsapparatuur, wattenstaafjes voor coronatesten en varkenslapjes. Voor die drie categorieën producten heeft president Donald Trump tot nu toe de Wet op de defensie-productie van toepassing verklaard. Voor vlees deed hij dat deze week. Hij hoopt er een politiek pijnlijk effect van de coronacrisis mee te voorkomen: schamel gevulde koelvakken in de winkels, met hoge prijzen voor vlees en worst, terwijl veehouders die hun dieren niet kwijt kunnen duizenden koeien, varkens en kippen moeten ruimen.

Het probleem zit hem in de schakel tussen die twee: de vleesverwerkers. Die bedrijfstak is in de VS in handen van een handvol grote concerns, die de dieren slachten, uitbenen en het vlees verpakken in gigantische fabrieken. Die van het bedrijf Smithfield in Sioux Falls in South Dakota verwerkt bijvoorbeeld 5 procent van al het varkensvlees in het land, maar hij ging half april dicht. Uiteindelijk bleken een kleine 800 van de 3700 personeelsleden met het virus besmet, waarmee de locatie een van de grootste individuele corona-uitbraken van het land was.

Die fabrieken hebben al veel te lang doorgedraaid, vinden de vakbonden. Smithfield kreeg een proces aan de broek namens een werkneemster in een fabriek in Missouri. Die klaagde dat zij en haar collega’s geen maskers en andere beschermende middelen kregen en geen tijd om hun handen te wassen. Als ze zich ziek voelden, werd er op aangedrongen dat ze doorwerkten, er was zelfs een bonus voor wie zich niet ziek meldde - maar getest werden ze niet. En toch moesten ze aan de lopende band letterlijk schouder aan schouder met hun collega’s staan.

Lopende band trager? Dan daalt de productie
Dat laatste is ook in andere fabrieken de meest gehoorde klacht: afstand van elkaar houden is er niet bij. Terwijl er een eenvoudige, maar wel dure, maatregel is die dat mogelijk maakt: de lopende band vertragen, zodat een kleinere ploeg mensen de aangevoerde karkassen kan verwerken, maar de fabriek dus ook minder productie draait.

Inmiddels zijn al twintig vleesverwerkingsfabrieken gesloten, op eigen initiatief of door de plaatselijke overheid, nadat personeel ziek werd en velen daarnaast uit angst voor besmetting thuisbleven. De menselijke prijs: zeker twintig werknemers overleden, minstens vijfduizend mensen werden ziek. Het economische gevolg: landelijk werden er deze week 25 procent minder koeien en 15 procent minder varkens geslacht.

In een land van vleesliefhebbers bracht dat de politiek bijna in staat van paniek. Chuck Grassley, een senator uit Iowa en verbouwer van veevoer op zijn familieboerderij twitterde: ‘De samenleving is nog maar negen maaltijden verwijderd van voedselopstanden’. Dat overdreef hij, vleesgebrek is nog geen hongersnood, maar ook de regering-Trump neemt de problemen hoog op.

‘Doorgaan met van eiwitten voorzien van Amerikanen’
In het decreet waarin Trump de defensie-productiewet van toepassing verklaart, noemde de president als redenen dat de vleesbedrijven “door moeten gaan met het van eiwitten voorzien van de Amerikanen”. En dat “recente acties in sommige staten hebben geleid tot complete sluiting van sommige vestigingen”.

Zijn maatregel is geen direct bevel aan de vleesverwerkers om weer open te gaan en te blijven. Trump instrueert in plaats daarvan het ministerie van landbouw om daarvoor te zorgen. In de praktijk zal dat betekenen dat het ministerie voorschrijft hoe de vleesverwerkers hun personeel moeten beschermen, maar dat het daar tegelijkertijd soepel mee om zal gaan, omdat openhouden nu een nationale prioriteit is.

Dat laatste betekent ook dat burgemeesters en gouverneurs niet zomaar meer de sluiting van een fabriek kunnen bevelen. En dat rechtszaken van personeel en vakbonden tegen onveilige fabrieken, nu uit voorzorg en later om schadevergoeding, minder kans maken. Smithfield heeft inmiddels de rechter in Missouri bij wie de aanklacht van de werkneemster in behandeling is, gevraagd om de eisen meteen af te wijzen. Met verwijzing naar Trumps defensie-decreet.