Er is nauwelijks bewijs dat vroegtijdig stoppen met een kuurtje antibioticaresistentie in de hand werkt.

Wie bij de apotheek een antibioticakuur in handen gedrukt krijgt, krijgt altijd hetzelfde advies: maak de kuur volledig af. En dus slik je de pillen zelfs een paar dagen nadat al je symptomen verdwenen zijn, nog steeds. Een slechte zaak, zo schrijven onderzoekers in het blad British Medical Journal.

Maar als het afronden van een kuur niet onderschreven wordt door wetenschappelijk bewijs, waarom krijgen we dan steevast dat advies van onze huisarts, de apotheker en zelfs de WHO? Waarschijnlijk is dat terug te leiden naar de begindagen van de antibiotica. Toen Alexander Fleming (de ontdekker van penicilline) in 1945 zijn Nobelprijs in ontvangst nam, vertelde hij het verhaal van een denkbeeldige patiënt die een door streptokokken veroorzaakte infectie oploopt, te weinig penicilline gebruikt en vervolgens de infectie – nu in resistente vorm – doorgeeft aan zijn vrouw en hierdoor verantwoordelijk is voor haar dood die het resultaat is van antibioticaresistentie. Flemings advies: “Als je penicilline gebruikt, gebruik dan genoeg!”. Saillant detail: de bacterie waar Fleming in zijn verhaal over sprak (Streptococcus pyogenes) is nooit resistent geworden voor penicilline.

Het advies (gericht op de behandeling van veelvoorkomende bacteriële infecties) is in strijd met wat jouw huisarts, maar ook wat de Wereldgezondheidsorganisatie adviseert. Die vertelt je namelijk om de kuur – ongeacht hoe goed je jezelf voelt – af te maken. Waarom? Omdat de kans bestaat dat er zelfs nadat je je al een stuk beter voelt nog enkele verzwakte ziekteverwekkende bacteriën zijn overgebleven. En als je vervolgens stopt met het slikken van de pillen, kunnen die bacteriën er weer bovenop komen. Daarmee loop je niet alleen het risico dat je opnieuw ziek wordt. Het is tevens mogelijk dat deze bacteriën van hun ontmoeting met het antibioticum geleerd hebben en zich aanpassen om beter tegen het antibioticum beschermd te zijn. In andere woorden: het vroegtijdig stoppen met een kuurtje zou antibioticaresistentie in de hand werken.

Maar is dat wel zo? “Het idee dat vroegtijdig stoppen met een antibioticabehandeling antibioticaresistentie promoot wordt niet onderschreven door bewijs, terwijl het langer dan nodig is gebruiken van antibiotica de kans op resistentie vergroot,” zo schrijven de onderzoekers. En zo komen ze uit bij hun advies: adviseer patiënten niet langer om hun antibioticakuur – wat er ook gebeurt – af te maken.

Maar wat moet een apotheker dan mededelen aan de patiënt die een antibioticakuur ophaalt? “Onderzoek is nodig om te bepalen wat de meest geschikte, simpele, alternatieve boodschap is.” En tot dat onderzoek voorhanden is, moet het grote publiek zich ervan bewust worden dat antibioticaresistentie voornamelijk het resultaat is van een overmatig gebruik van antibiotica en niet voorkomen wordt door het afmaken van een kuurtje.