Na een mislukte besnijdenis moet Bruce door het leven als Brenda. Als 14-jarige ontdekt hij de waarheid en besluit hij om weer een mannelijke identiteit aan te nemen. Wat leerde de wetenschap uit deze case?

Wanneer de Canadese tweeling Bruce en Brian Reimer zeven maanden oud is, blijken de jongetjes aan fimose (voorhuidvernauwing) te lijden. Een simpele besnijdenis kan het euvel verhelpen. Bij Bruce loopt de ingreep fout. Zijn penis raakt onherroepelijk beschadigd.

In die tijd zijn penisreconstructies niet courant en leveren ze een pover resultaat op. Dat lijkt dus geen optie. Wanneer Bruces ouders een befaamd psycholoog gespecialiseerd in seksuele identiteit en geslachtsaanpassende operaties op tv horen verklaren dat het perfect mogelijk is om van gender te veranderen, krijgen ze hoop.

Dr. John Money ziet een unieke kans om zijn hypothese van ‘genderneutraliteit bij de geboorte’ te bewijzen bij een normaal kind. Volgens hem kan elk kind zich met de juiste combinatie van hormonen, een operatie en socialisatie aan het andere geslacht aanpassen. De penis en testikels van Bruce worden verwijderd, hij wordt als meisje opgevoed en krijgt later hormonen. Bruce wordt Brenda. Ze draagt engelachtige kleren en meisjesachtig gedrag wordt, op aangeven van Dr. Money, gestimuleerd.

Maar Brenda gedraagt zich als een (kwa)jongen, wil staand plassen, speelt het liefst met soldaatjes en wapens, raakt voortdurend in vechtpartijen verwikkeld en wordt geregeld geschorst op school. Elk jaar legt de tweeling tegen hun zin tests af bij Dr. Money. Ze lijken te voelen dat er iets niet klopt. Money wuift de schoolproblemen en het wilde gedrag weg. Brenda is een succesverhaal. Maar haar ouders beginnen te twijfelen. Alleen ziet geen enkele specialist nog een weg terug.

Rond haar 14de verjaardag krijgt Brenda de ware toedracht te horen. De tiener besluit onmiddellijk om de geslachtsomkering ongedaan te maken en kiest een nieuwe naam: David, naar de koning die immense moeilijkheden – de reus Goliath – overwon. Pas op zijn 22ste vindt David wat rust. Hij heeft een succesvolle penisreconstructie achter de rug en trouwt later met een alleenstaande moeder met drie kinderen. Als hij begint te beseffen dat zijn case in academische kringen als succes wordt voorgesteld, besluit hij om zijn verhaal publiek te maken met tv-optredens en een boek.

Wanneer zijn tweelingbroer in 2002 eenzaam in zijn flat overlijdt, belandt David in een neerwaartse spiraal. Hij raakt zijn geld, zijn baan en zijn partner kwijt, en berooft zichzelf van het leven in 2004.

Wie bestudeerde deze case?
Dr. John Money (Johns Hopkins University) is ervan overtuigd dat de omgeving (nurture) de genderidentiteit volledig bepaalt. Het is dus een sociale constructie. Heel wat feministen steunen hem in die stelling. Hij geeft l­ezingen over zijn ‘succesverhaal’ en daarop worden zelfs medische handboeken aangepast.

Zijn tijdgenoot en tegenstander Dr. Milton Diamond (University of Kansas, later University of Hawaii) ziet de genderkwestie helemaal anders, zelfs lang voor er sprake is van Bruce/Brenda. Volgens Diamond wordt genderspecifiek gedrag al deels bepaald in de baarmoeder. Dat besluit hij na experimenten met extra testosteron bij zwangere cavia’s.

Diamond uit van in het begin kritiek op Moneys experiment, maar krijgt nauwelijks gehoor. Uiteindelijk spoort Diamond Brenda/David op en onthult hij de ware toedracht. Om Davids privacy te beschermen, noemt hij dit de John/Joan-case. In 1997 publiceert Diamond een paper (met Davids toestemming) die brandhout maakt van Moneys theorie. Hij stelt uitdrukkelijk dat David zijn toegewezen geslacht nooit heeft aanvaard.

Onze psychoseksuele ontwikkeling en genderidentiteit worden niet bepaald door opvoeding of het geslachtsorgaan, klinkt het. Er is een sterke neurologische basis. Je gender zit dus in je brein. Moneys invloed reikt echter zo ver dat het Diamond twee jaar kost om zijn paper gepubliceerd te krijgen.

Wat leerde de wetenschap?
De kwestie nature/nurture is niet zo simpel. De nurture-theorie krijgt een zware klap, gender blijkt een biologisch-neurologische component te hebben. Vandaag zouden experts wellicht veel terughoudender omspringen met een case als Bruce en de raad geven hem als jongen op te voeden.

Over de beste aanpak voor intersekse-kinderen – die met kenmerken van beide geslachten worden geboren – bestaat nog steeds geen consensus. Diamond pleit ervoor om deze kinderen niet snel te opereren, maar te wachten tot een kind zelf z’n geslacht kan kiezen. Sommigen zijn daardoor terughoudender geworden met geslachtsbepalende operaties en geven voorrang aan de autonomie van de patiënt.

Toch blijft ook de invloed van Money, die in 2006 overleed, doorwerken. Kun je het een intersekse-kind aandoen om het jaren te laten opgroeien met kenmerken van twee geslachtsorganen en het risico op een trauma?