Tientallen criminelen met een openstaande celstraf krijgen ten onrechte een uitkering. Dat blijkt uit cijfers in handen van de onderzoeksredactie van RTL Nieuws. Ze zijn onvindbaar voor justitie en politie, maar sociale diensten en het UWV weten hen wel te vinden om een uitkering over te maken.

Het kabinet probeert al sinds 2011 een einde te maken aan deze situatie. Maar het lukt nog niet om de geldkraan helemaal dicht te draaien. Dat komt omdat het kan maanden kan duren voordat een uitkering wordt stopgezet. 'Reguliere frictie', noemt het ministerie dit.

Daarnaast lukt het voortvluchtige veroordeelden regelmatig om hun uitkering via de rechter terug te eisen. De onderzoeksredactie van RTL Nieuws achterhaalde 13 zaken waarin rechters een sociale dienst of UWV terugfluiten en beslissen dat de uitkering moet worden doorbetaald en de ingehouden uitkering moet worden teruggeven.

Een straf niet uitzitten is onvoldoende reden om een uitkering stop te zetten, vinden rechters. Eerst moet blijken dat een veroordeelde de straf ook echt bewust probeert te ontlopen. Justitie moet daarom eerst aantonen dat het de veroordeelde heeft laten weten dat hij moet zitten en een of meer pogingen doen om hem alsnog op te pakken.

"Een enkele melding dat een in het opsporingsregister gesignaleerde betrokkene niet thuis is aangetroffen door de politie niet voldoende", zegt een persrechter van de Centrale Raad voor Beroep, de hoogste rechter in uitkeringskwesties.

Zo mag een man die nog drie weken moet zitten zijn bijstandsuitkering houden. De politie gaat wel drie keer bij hem langs. Maar hij blijkt ergens anders te zijn en had volgens de rechter niet kunnen weten dat de politie hem zocht.

In een andere zaak vertrekt een man met toestemming van het UWV naar Australië. Hij blijft daar en ontloopt hierdoor zijn taakstraf. Een rechter zet die daarom om in 10 weken celstraf. Omdat het uitleveringsverdrag tussen Australië en Nederland alleen geldt voor openstaande straffen van 6 maanden en langer, gaat justitie er verder niet achteraan. De man mag zijn WAO-uitkering houden van de rechter.

Het ministerie laat weten dat het UWV en de sociale diensten voortaan eerst een waarschuwingsbrief aan de veroordeelde gaan sturen voordat ze de uitkering intrekken. Het hoopt hiermee tegemoet te komen aan de bezwaren van rechters en het aantal uitkeringen verder omlaag te brengen.