Binnen de aarde is iets vreemds aan de hand: de magnetische Noordpool van onze planeet lijkt min of meer weg te schieten van Canada in de richting van Siberië. Dat gaat de laatste jaren zo snel, dat experts het zogenoemde 'World Magnetic Model' op stel en sprong moeten aanpassen.

Het 'World Magnetic Model' wordt gebruikt voor allerlei vormen van navigatie. Van de automatische piloot van een schip tot navigatie op smartphones. Normaal gesproken krijgt dat model eens in de vijf jaar een update, maar nu schuift het magnetisch veld zo snel op, dat wetenschappers eind deze maand een update uitbrengen. Ze doen daar in het tijdschrift Nature verslag van.

De meest recente variant van het model dateert van 2015 en moest het tot zeker 2020 uithouden. Het magnetisch veld schuift zo snel op, dat een dringende update nodig is omdat het model te onnauwkeurig wordt.

De update zou eigenlijk op 15 januari naar buiten komen, maar door de gedeeltelijke 'shutdown' van de Amerikaanse overheid is dat uitgesteld tot 30 januari. Amerikaanse en Britse wetenschappers zijn namelijk verantwoordelijk voor het model.

Wetenschappers zijn gefascineerd door de snelle verschuiving van het magnetisch veld. De magnetische Noordpool, niet te verwarren met de geografische Noordpool, wordt sinds 1831 bestudeerd. De eerste jaren van onderzoek ging die met zo'n 15 kilometer per jaar richting de Arctische Oceaan. Sinds halverwege de jaren 90 gaat dat sneller en inmiddels verschuift de pool met 55 kilometer per jaar oostwaarts.

Dat het magnetisch veld in beweging is, is wetenschappelijk gezien niet vreemd. Het veld wordt veroorzaakt door vloeibare stromen in het binnenste van de aarde. Die stromen zijn niet constant.

Vloeibaar ijzer
Maar hoe het kan dat de magnetische Noordpool nu zo snel opschuift, is voor wetenschappers nog een raadsel. Een Britse wetenschapper van de Universiteit van Leeds zegt in Nature te vermoeden dat onder Canada op hoge snelheid vloeibaar ijzer verloren gaat, waardoor het magnetisch veld wordt verzwakt. En dat terwijl de twee sterkste delen van het noordelijke magnetisch veld boven Canada en Siberië liggen. Dat betekent, zegt hij, dat Canada de slag met Siberië min of meer verliest.

Sommige wetenschappers vermoeden dat het de voorbode is van het omkeren van de magnetische polen van de aarde. Dat is een natuurlijk proces dat een keer in de paar honderdduizend jaar gebeurt. De laatste keer dat het gebeurde is inmiddels bijna 800.000 jaar geleden.

Wat er precies gebeurt als de polen zich omdraaien is niet duidelijk: het is een proces dat vele jaren duurt. Wel kan het leiden tot problemen met onder meer elektriciteitsnetwerken. Ook kunnen dieren, die het magnetisch veld gebruiken om te bepalen in welke richting ze gaan, gedesoriënteerd raken.