Verenigingen en stichtingen hebben grote moeite om een bankrekening te openen, of worden zelfs als klant geweigerd. Banken zijn namelijk bang dat die misbruikt worden om geld wit te wassen. Daardoor kunnen zelfs inzamelingsacties voor mensen met MS en een lokaal Comité 4 en 5 mei geen rekening krijgen, vertellen ze aan de onderzoeksredactie van RTL Nieuws.

Banken zijn terughoudend met het aannemen van verenigingen en stichtingen als klant. Daardoor kunnen die steeds moeilijker hun werk doen. De Vereniging NOV, die de belangen van vrijwilligersorganisaties behartigt, trekt hierover aan de bel. Dat doen ze namens 17 andere partijen, van de Scouting en Koornetwerk Nederland tot goededoelentoezichthouder CBF.

"Wij worden gezien als een hoog risico voor banken, terwijl we weten dat dat niet zo is. Natuurlijk gaat er weleens iets mis bij een stichting, maar dat gebeurt ook bij andere bedrijfsvormen", zegt Mark Molenaar van NOV. "Wij willen het goede doen, en we willen dat dat gezien en erkend wordt. Dat je uitgaat van het goede, tot het tegendeel bewezen is."

RTL Nieuws heeft meerdere mensen gesproken die geen rekening meer kunnen krijgen. Zoals Miriam Rybier (56), die geld wilde ophalen voor een behandeling voor multiple sclerose (MS). Rybier heeft al 17 jaar MS. Lange tijd was de ziekte vrij stabiel, maar sinds vorig jaar gaat ze hard achteruit. In Nederland is ze uitbehandeld, maar ze heeft haar hoop nu gevestigd op stamceltherapie die in Mexico wordt gegeven.

Dat valt niet onder de zorgverzekering, waardoor Rybier de kosten van 60.000 euro zelf moet opbrengen. Daarom is Rybier een crowdfundingsactie begonnen, waarvoor ze een stichting oprichtte. De Rabobank wil haar stichting echter geen bankrekening geven, omdat de bank hoge risico's op witwassen ziet en zich ook zorgen maakt over het sturen van geld naar Mexico. Vervolgens dient ze in juli een aanvraag in bij ING, waar ze nog altijd niets over heeft gehoord.

De groep verenigingen en stichtingen die door de strenge regels wordt getroffen, is breed. Zo wordt het lokale Comité 4 en 5 mei in Velsen gezien als 'verhoogd risico' en is het daarom bij meerdere banken afgewezen. "Ze gaan niet uit van vertrouwen, maar primair vanuit wantrouwen," zegt penningmeester Ton Maks. Hij is nu al maanden bezig om een rekening te openen en is bang dat vrijwilligers in de toekomst niet langer in het bestuur willen door dit soort gedoe.

Ook woningbezitters die zich aansluiten bij een Vereniging van Eigenaren (VvE's), hebben last van de strenge regels. Zo'n VvE is wettelijk verplicht. "VvE's hebben veel moeite met het onderbrengen van hun geld," ziet René Brinkhuijsen van Vastgoedmanagement Nederland. "Ze kunnen soms gewoon niet bij het geld of krijgen het niet geregeld met de bank."

Niet alleen verenigingen en stichtingen hebben moeite met het openen van een bankrekening, ook ondernemers worden door de strenge regels getroffen. Zo sprak RTL Nieuws een zzp'er die werkt voor hoveniersbedrijven en glasvezelkabels aanlegt. Bij de KVK meldde hij zich aan in de sector metaalbewerking, omdat hij daarvoor een diploma heeft.

De zzp'er zegt dat dat voldoende was voor de bank om hem geen rekening te geven. In de metaalsector zouden namelijk veel autobedrijven zitten die sjoemelen met geld. Ook werd als risico genoemd dat de zzp'er mogelijk wapens zou kunnen maken.

De voorzichtigheid van de banken heeft te maken met de Wwft, de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme. Die verplicht banken om heel goed onderzoek te doen naar hun klanten. Daarom moeten bedrijven waarin veel contant geld omgaat of die zakendoen in het buitenland, lange vragenlijsten invullen en uitgebreide informatie geven aan de bank. Anders krijgen ze geen rekening.

Jarenlang waren banken niet streng genoeg. ING en ABN Amro kregen daarvoor miljoenenboetes opgelegd, en ook de Rabobank is door toezichthouder De Nederlandsche Bank (DNB) op de vingers getikt.

Waarom is er bij verenigingen en stichtingen een groter risico op witwassen? Volgens de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) heeft dat ermee te maken dat ze minder transparant hoeven te zijn over bijvoorbeeld hun jaarcijfers. "Banken moeten daardoor meer informatie opvragen en meer onderzoek doen. Mensen zijn vaak in hun vrije tijd actief voor een vereniging of stichting, waardoor het langer duurt om die informatie boven tafel te krijgen dan bij een bedrijf," zegt een woordvoerder.

Maar ook de NVB vindt dat het beter kan. Samen met verschillende sectoren, DNB en de individuele banken wordt er nu gekeken hoe de risico's gerichter onderzocht kunnen worden. De NVB verwacht dat de effecten daarvan het komende jaar te zien zullen zijn.

Kritiek op risicobeoordeling
De hoge risicobeoordeling van stichtingen komt voort uit twee rapporten van het officiële onderzoeksinstituut WODC, waarvoor experts uit de sector zijn geraadpleegd. Zij noemen het witwassen via stichtingen een groot risico, maar onderbouwen dat niet concreet. Het CBF, dat toezicht houdt op goede doelen, noemt die beoordeling 'te ongenuanceerd en niet overeenkomen met de werkelijkheid'.

Het WODC heeft geprobeerd de hoge risicobeoordeling te onderbouwen met een dataonderzoek, maar kwam erachter dat er op basis van de beschikbare gegevens van de KVK 'geen directe relatie met witwassen te leggen valt'. Naast stichtingen worden bovendien ook andere bedrijfsvormen als risico gezien, terwijl verenigingen niet expliciet genoemd worden.

Het ministerie van Financiën zegt in een reactie dat banken per klant een individuele risico-inschatting moeten maken en geen hele groepen mogen uitsluiten.

ING neemt sinds augustus geen aanvragen van verenigingen en stichtingen meer aan. Volgens een woordvoerder komt dat omdat de bank niet genoeg capaciteit heeft om alle aanvragen te verwerken. ING hoopt begin volgend jaar weer klanten aan te kunnen nemen. "Bij verenigingen en stichtingen moeten wij een complexer onderzoek doen dan bij bijvoorbeeld een zzp'er. Dat kost veel tijd."

De Rabobank ontkent dat verenigingen en stichtingen per definitie worden uitgesloten. Waarom MS-patiënt Rybier een rekening geweigerd werd, wil de bank niet zeggen.