De geografische noordpool is altijd in beweging. Maar nu verplaatst deze zich plotseling richting de Britse eilanden. Hoe komt dat opeens?

De aarde beweegt rond zijn as. Alleen de as staat niet stil, die beweegt heen en weer. Langzaam verschuift hierdoor de geografische noordpool. Sinds het begin van de waarnemingen in 1899 is deze al verschoven met maar liefst 12 meter. Nu hebben onderzoekers van NASA ontdekt dat de noordpool sinds 2000 een abrupte wending heeft genomen. Hun resultaten zijn gepubliceerd in het vakblad Science Advances.

Elke zes tot veertien jaar is er een kleine verplaatsing van de noordpool. De onderzoekers hebben dit nu in verband kunnen brengen met de veranderingen in de watercyclus in Eurazië. Droge jaren in Eurazië komen overeen met een oostwaartse verplaatsing, terwijl natte jaren voor een westwaartse verplaatsing zorgen.

Tot 2000 verschoof de noordpool langzaam richting Canada. Maar sinds dat jaartal draaide de noordpool plotsklaps. Nu beweegt de noordpool met een snelheid van bijna 17 centimeter per jaar – twee keer zo snel als voorheen – richting het oosten. “(De noordpool, red.) beweegt niet meer richting Hudson Bay, maar zet in plaats daarvan koers naar de Britse eilanden,” zegt onderzoeker Surendra Adhikari. “Dat is een enorme wending.” De onderzoekers hebben wel een verklaring gevonden voor deze onverwachtse verandering.

Van 2003 tot 2015 bekeken de onderzoekers met satellietbeelden de watercyclus op aarde. Vervolgens bestudeerden ze wat het effect hiervan zou kunnen zijn op de draai-as. De onderzoekers suggereren nu dat de verplaatsing van de noordpool veroorzaakt kan worden door smeltend ijs op Antarctica en Groenland. Maar dit is niet de enige reden voor de richtingverandering van de noordpool. Zo zou er ‘iets’ zijn ten oosten van Groenland dat het extra zetje geeft.

Dat ‘iets’ vonden de onderzoekers in Eurazië. Door aanhoudende droogte in dit gebied is er veel water verloren gegaan. Hier is echter veel minder water verdwenen dan op bijvoorbeeld Groenland. Waarom heeft dit kleinere verlies dan wel zo’n sterk effect? De onderzoekers zeggen dat de draai-as erg gevoelig is voor veranderingen die zich voordoen op 45 graden breedte. “Dit is waarom veranderingen op het Indiase subcontinent zo belangrijk zijn,” zegt Adhikari.

De veranderende noordpool heeft gelukkig geen effect op ons dagelijks leven. Wel moeten wetenschappers rekening houden met de verplaatsing van de noordpool. Deze verplaatsing heeft namelijk effect op de nauwkeurigheid van GPS, aard-observerende satellieten en observatieposten op aarde.