Jaarlijks hebben 4.500 mensen in Nederland een nieuwe hartklep nodig. Vaak zijn dit ouderen, maar ook kinderen met aangeboren hartafwijkingen. Vanaf jonge leeftijd ondergaan zij meerdere operaties en de rest van hun leven slikken ze medicijnen, onder andere om te voorkomen dat het lichaam het implantaat afstoot. Carlijn Bouten van TU Eindhoven werkt aan een oplossing: een hartklep van lichaamseigen weefsel.

,,We maken hiervoor gebruik van het zelfhelend vermogen van het lichaam’’, vertelt Bouten in haar college aan de Universiteit van Nederland. ,,Met de principes van wondgenezing zijn we al in staat om weefsels te laten groeien in laboratoriums.’’ Wondgenezing werkt als volgt: als je bijvoorbeeld een splinter in je vinger krijgt, wordt die gezien als een lichaamsvreemd materiaal dat binnendringt. Je lichaam reageert met een ontsteking: immuuncellen gaan naar de plek van de schade om de splinter en bacteriën aan te vallen. Ook worden er andere cellen aangetrokken die zich delen en nieuw weefsel aanmaken om de wond te dichten. Uiteindelijk werkt het lichaam de splinter naar buiten.

,,Wat als we het lichaam nou zélf kunnen aanzetten om een nieuwe hartklep te laten groeien op de plek van de ‘oude hartklep’ door het proces van wondgenezing na te bootsen?’’ aldus Bouten. ​Daarvoor brengt haar team een hartklepprothese in via een kleine operatie. Deze prothese is gemaakt van een afbreekbaar plastic en fungeert als een soort mal van een hartklep. Vervolgens wordt de prothese door het lichaam herkend als lichaamsvreemd materiaal en ontstaat er een milde ontsteking.

Immuuncellen uit de bloedstroom worden daarna door het lichaam naar de prothese gestuurd, waarna deze worden opgevangen in de mal zelf, die als een soort koffiefilter fungeert. ​Daarvoor is het belangrijk dat de prothese de juiste vorm heeft. ,,De structuur van de prothese hebben we afgekeken van de extracellulaire matrix’’, vertelt Bouten. ,,Die matrix bestaat uit dunne vezels en bieden cellen houvast zodat zij nieuw weefsel kunnen vormen.’’

Door de ontstekingsreactie blijven de immuuncellen zich delen in de vorm van de mal van de prothese. Samen creëren zij zo nieuw weefsel in de vorm van een nieuwe hartklep. De prothese is daarbij van een afbreekbaar plastic gemaakt, waardoor deze langzaam worden afgebroken door de immuuncellen. Dit hele proces duurt ongeveer een jaar waarbij je een lichaamseigen, gezonde hartklep overhoudt en waarna het lichaam de prothese op eigen kracht wegwerkt.

Een hartklep van lichaamseigen cellen heeft veel voordelen, zo weet Bouten. Ten eerste zal deze niet worden afgestoten door het lichaam. Dit scheelt enorm in het medicijngebruik. Daarnaast is een ‘levende’ hartklep voor jonge kinderen een groot voordeel omdat zo’n hartklep mee kan groeien met het hart. Hierdoor hebben zij geen vervolgoperaties nodig.

Op dit moment wordt de methode toegepast op een aantal jonge patiënten die uitgebreid worden begeleid en getest. De eerste resultaten zien er goed uit. Bouten hoopt dan ook dat deze methode in de toekomst op veel grotere schaal en ook op andere orgaansystemen kan worden toegepast. ,,Mijn droom is dat deze protheses in envelopjes over de hele wereld worden gestuurd en zo een goedkope en duurzame oplossing bieden voor hartpatiënten.’’