Bijstandsgerechtigden die zich tijdens een groot experiment niet hoefden te houden aan allerlei verplichtingen, zoals solliciteren, komen niet minder snel aan het werk. Dat blijkt uit een onderzoek van het Centraal Planbureau (CPB).

Geen sollicitatieplicht en niet verplicht ‘ja’ zeggen tegen iedere aangeboden baan. Tussen 2017 en 2019 kregen bijstandsgerechtigden in zes gemeenten die vrijheid. Ze hoefden bij wijze van experiment niet meer aan de verplichtingen van de bijstand te voldoen. Wat blijkt? Dat heeft geen negatief effect op het vinden van een baan.

Dat is de uitkomst van een vervolgonderzoek van het CPB. Twee jaar na afloop van het experiment is door het bureau opnieuw gekeken hoe het de bijstandsgerechtigden vergaat in drie van de deelnemende gemeenten: Deventer, Utrecht en Wageningen.

Uit die vervolgstudie blijkt dat ook na het experiment het schrappen van de verplichtingen een positief effect heeft gehad, in Utrecht althans. Een kwart van de bijstandsgerechtigden die zich tijdelijk niet aan alle regels hoefden te houden, werkte twee jaar na het einde van het experiment meer dan 12 uur per week. Bij de vergelijkingsgroep, die zich wel aan de verplichtingen moest houden, was dat maar 15 procent.

De onderzoekers weten niet of het positieve effect komt door de terugkeer naar de verplichtingen, of door iets anders. “Het kan zijn dat mensen na het experiment een wake-upcall kregen en dachten, ik krijg nu weer al die verplichtingen, ik ga harder op zoek naar werk”, zegt CPB-programmaleider Egbert Jongen. Een vergelijkbaar effect is te zien bij mensen die in de werkloosheidswet zitten en op het punt staan in de bijstand te belanden. Daar zie je ineens een toename in het aandeel mensen dat toch werk vindt, stelt Jongen op basis van data en van studies waaraan hij heeft meegewerkt.

Dat zou betekenen dat (aanstaande) verandering een positief effect heeft op de uitstroom naar werk. “Maar het kan ook zo zijn dat mensen zonder de verplichtingen meer tijd hebben gehad om hun zaakjes op orde te krijgen, waardoor ze er na afloop van het experiment klaar voor waren om aan de slag te gaan”, beredeneert Jongen.

In Deventer en Wageningen was de uitkomst anders dan in Utrecht. Het schrappen van de regels had daar geen negatief, maar ook geen positief effect.