De schaakwereld is in de ban van de rel rondom de jeugdige topschaker Hans Niemann. De 19-jarige Amerikaan heeft tegenover de website Chess.com toegegeven dat hij heeft valsgespeeld, naar nu blijkt in meer dan honderd online partijen. Peter Doggers, hoofd nieuws van de schaaksite, vertelt hoe Niemann werd ontmaskerd.

"We hebben bij Chess.com vier, vijf mensen die zich fulltime bezighouden met valsspelen op de site", zegt Doggers tegen RTL Nieuws. "Het komt aan het licht in 0,14 procent van de partijen. Op het grote geheel valt dat wel mee, zou je zeggen, maar elke dag worden honderdduizenden partijen gespeeld en soms is er veel geld mee gemoeid. Er is nu een nieuwe competitie waar je een miljoen dollar kunt winnen. Dus de verleiding om vals te spelen, wordt groter."

Sommige zetten van Niemann waren opmerkelijk, zegt Doggers. "Ook hoe hij er vervolgens, direct na de wedstrijd, op reageerde." Toch wilde Chess.com daaruit geen conclusies trekken. "Maar we gaven wel aan dat een aantal dingen verdacht zijn."

Ook in de ontwikkeling van Niemann zat iets bijzonders. "De meeste supertalenten zijn op hun veertiende grootmeester. Hij pas op zijn zeventiende. En daarna is hij in anderhalf jaar tijd doorgeknald naar de wereldtop. Dat is nog nooit eerder gebeurd."

In de partijen die hij speelde via Chess.com was een ongewoon patroon zichtbaar. "Simpel gezegd: in te veel partijen heeft hij een te hoog niveau laten zien", zegt Doggers. "In te veel partijen speelde hij boven zijn eigen niveau. Gebeurt dat een paar keer, dan denk je: hij is in vorm. Maar gebeurt dat te vaak, dan leert de kansberekening dat dat niet in de haak is."

Het onderzoek van Chess.com beperkt zich tot de partijen die Niemann speelde op de toonaangevende schaaksite, die wereldwijd ruim 90 miljoen leden telt. Niemanns 'fysieke partijen' zijn een aangelegenheid voor de FIDE, de internationale schaakbond. Die heeft intussen een eigen onderzoek aangekondigd.

Niemann was al eens van de site verwijderd en verloor vorige maand opnieuw zijn lidmaatschap. "Normaal gesproken komen we daar niet mee naar buiten", zegt Doggers. "We wilden dit privé afhandelen, hij zou met een schone lei kunnen beginnen. Maar ineens begon hij er zelf over in een interview. Dat hij niet meer mocht meedoen en dat het nergens op sloeg."

Voor Chess.com was dat het moment om te reageren. "Hij was het aan het bagatelliseren. Hij zei dat het twee keer was voorgekomen, terwijl wij wisten dat het veel vaker was gebeurd. Toen realiseerden we ons: we moeten hiermee naar buiten. Echt hard bewijzen konden we het misschien niet, maar we konden wel zeggen: statistisch gezien is er een heel grote kans dat hij valsspeelt."

De onderzoekers van Chess.com onderbouwen dat in hun verslag niet alleen met een analyse van de partijen. Ze geven ook aan waar ze nog meer naar kijken: hoe gebruikt een speler zijn webbrowser, waar gaat zijn muis heen, hoeveel bedenktijd heeft hij nodig? "We hebben nooit eerder verteld hoe we te werk gaan. Misschien moeten we ons beleid wel aanpassen. In de toekomst meer openheid geven als we spelers betrappen."

Uiteindelijk geven de meeste schakers het valsspelen toe, zegt Doggers. Chess.com geeft ze dan een nieuw account. "Meestal hebben ze hun lesje wel geleerd."