De financiële invloed op de Amerikaanse presidentsverkiezingen wordt gedomineerd door donaties van miljardairs en bedrijven, waardoor de focus verschuift van de kiezer naar de donateur. Alleen al bij deze verkiezingen is er meer dan 2 miljard dollar gestoken in de presidentscampagnes van Democraat Kamala Harris en Republikein Donald Trump. Volgens Jurist en econoom Heleen Mees moeten hier beperkingen op komen. Ook is het in haar optiek van belang dat hier meer transparantie over komt. ‘Het is namelijk niet altijd bekend wie doneren’, zegt Philip Marey, VS-strateeg voor de Rabobank.

Een presidentskandidaat in de Verenigde Staten kan op twee verschillende manieren aan geld komen voor campagnes: uit de staatskas of via publieke giften. Wanneer er wordt gekozen voor de staatskas, betekent dat dat er moet worden afgezien van publieke giften. 'Niemand kiest de staatskas, omdat er via donateurs veel meer geld kan worden opgehaald', zegt Mees.

Volgens Mees is fondsenverwerving pas een relatief korte tijd van belang in de Amerikaanse verkiezingen. 'Het werd belangrijk toen George W. Bush in 2000 begon om de hoeveelheid geld van particulieren te organiseren.' Mees benoemt dat er een limiet was ingesteld aan wat iemand kon doneren. 'Bush moedigde Republikeinen aan om ook te doneren wanneer een persoonlijk limiet was bereikt. Het geld werd daardoor gebundeld.'

In 2010 maakte het Hooggerechtshof een einde aan deze limiet voor individuen en bedrijven, waardoor er onbeperkt gedoneerd kon worden aan de zogeheten PACs. Dit zijn politieke actiecomités (PACs) die formeel los staan van specifieke kandidaten, maar in de praktijk hebben ze veel invloed.

Het Brennan Center for Justice, een non-profitorganisatie op het gebied van recht en openbaar beleid, benoemt dat het politieke landschap is veranderd door deze PACs. Het is volgens hen een landschap geworden dat de superrijken boven anderen bevoordeelt. De PACs hebben sinds hun oprichting bijna 3 miljard dollar uitgegeven aan federale verkiezingen. Tijdens de verkiezingen van november 2024 is er voor de landelijke en regionale verkiezingen al meer dan 2 miljard gedoneerd door miljardairs.

De meeste aandacht bij het bestuderen van de campagnefinanciering gaat volgens Marey naar dit soort PACs. 'Het zijn daarentegen vooral de individuen die enorme bedragen doneren. Dit is gevaarlijk, omdat bijvoorbeeld Elon Musk met donaties invloed koopt indien Trump president wordt.' Zo heeft Musk met zijn actiecomité al tientallen miljoenen dollars gestoken om Trump te steunen in de presidentscampagne. Marey zegt dat er ook mensen zijn die aan allebei de kandidaten doneren om risico's te spreiden. 'Ze willen hoe dan ook toegang tot de president.'

Wie er precies aan presidentskandidaten doneren, is niet altijd bekend. Dit zorgt ervoor dat het systeem niet transparant is. 'De Federal Election Commission (FEC) die toezicht houdt over de verkiezingen heeft die verplichtingen afgeschaft. Het moet echter bekend worden wie er exact doneren', zegt Mees. De verplichting geldt namelijk niet bij donaties aan zogeheten PACs. Als mensen direct aan een kandidaat doneren, dan moeten namen wel vrijgegeven worden.

Volgens Mees is het gebrek aan regels gevaarlijk omdat alles hierdoor legaal lijkt. 'Trump en Musk helpen elkaar tijdens en na de verkiezingen. De financiering is voor Trump transactioneel: Musk steunt hem financieel en krijgt er invloed in de politiek voor terug. Het feit dat dit niet illegaal is, is een schande.' Zo heeft Trump er al eerder op gewezen dat hij Musk een functie wil geven als de Republikein het tot het Witte Huis schopt. Musk zou dan een commissie moeten leiden die regelgeving afschaft.

De Reublikeinen zijn bij deze verkiezingen veruit de grootste ontvangers van donaties van miljardairs. De zeven grootste individuele donateurs in deze campagne hebben allemaal hun geld gestoken in de campagne van de conservatieve partij. Daar is een bedrag van meer dan 750 miljoen dollar gemoeid, op een totaal bijna anderhalf miljard dollar die de Republikeinen in totaal hebben ontvangen van de superrijken in de VS. Daar tegenover staan de Democraten die ruim een half miljard ontvingen van megadonateurs en PACs.

Mees zegt dat niet alleen de Republikeinen miljardairs zoals Elon Musk achter zich hebben. 'Sommige miljardairs vinden Trump als president zo zorgelijk, dat ze geld in de campagne van Harris steken. Als de democratie niet op het spel stond, was er wellicht minder geld ingestoken.' Harris heeft miljardairs zoals Bill Gates of Mike Bloomberg achter zich, maar ze haalde ook meer geld op dan Trump door kleine donaties.

Volgens Marey willen deze miljardairs achter Harris niet alleen de democratie redden, maar willen ze ook invloed. 'Harris wordt gesteund door de tech-industrie in Californië en zij steunt hen. Dit kan wellicht ten koste gaan van Europese techbedrijven als zij president wordt. Ze kan een stuk onvriendelijker worden en ons mogelijk tegenwerken', vreest Marey.

Het financieringssysteem in de VS zorgt er ook voor dat nieuwe partijen niet snel kunnen opkomen in de VS. 'Er is veel geld nodig in de VS om campagne te voeren en dat ondersteunt het tweepartijensysteem.' Daarnaast kunnen bedrijfssectoren die veel te spenderen hebben, meer invloed uitoefenen dan kleine bedrijven. 'Dat maakt dat beleid vanuit het perspectief van de donateurs wordt opgesteld in plaats van vanuit maatschappelijk perspectief.' Dit is volgens Marey het grote probleem van campagnefinanciering: 'Het gaat niet om de preferenties van de kiezers, maar die van de donateurs.'

Marey benoemt ook dat er iets gedaan moet worden aan dit systeem, omdat anders veel geld wordt weggegooid in campagnes, terwijl het ook in noodlijdende sectoren gestoken kan worden, zoals de Amerikaanse gezondheidszorg. 'Het systeem reguleren is echter complex, omdat er altijd wel andere manieren gevonden worden door belangenpartijen om hun geld naar kandidaten te sturen. Mees benoemt dat het aanpassen van het systeem voor andere landen wellicht van belang is, omdat de donaties de uitkomst van de verkiezingen beïnvloeden. 'Daarmee beïnvloedt het ook de wereldeconomie en internationale politiek.'

Een mogelijke oplossing kan zijn om de financiering uit de private sfeer te halen en als kandidaat campagne te voeren met belastinggeld. 'Dan weet je wel dat een kandidaat onafhankelijker wordt. Het gaat nu namelijk ten koste van de normale kiezer die niet zoveel geld heeft.'