Banken maken hun belofte niet waar om discriminatie tegen te gaan. Dat blijkt uit onderzoek van BNR. 

Zelfs kinderen worden door banken buitengesloten. Paul van de Pas kreeg zo in oktober van Saxo Bank te horen dat hij geen beleggingsrekening mocht openen voor zijn dochters van 3 en 5. De Nederlandse meisjes hadden via hun moeder ook de Russische nationaliteit. De bank had geen zin in 'verregaande beperkingen en rapportagevereisten' die sanctiewetgeving met zich meebracht.

'Het gaat om je dochters', zegt Van de Pas. 'Dat doet wel wat met je.'

Het incident staat niet op zichzelf. Banken weigeren klanten regelmatig diensten op grond van hun nationaliteit of herkomst. Dit terwijl ze begin dit jaar al beloofden discriminatie in de sector aan te pakken. Aanleiding was toen onder meer een rapport van KPMG dat liet zien dat financiële instellingen veel discrimineren.

Sindsdien is echter weinig veranderd, constateert Simon Lelieveldt, expert financiële regelgeving en medeoprichter van de stichting Human Rights in Finance. 'Er wordt van alles verzonnen om mensen buiten te sluiten', zegt Lelieveldt. 'Ten koste van onschuldige mensen die een betaal- of beleggingsrekening willen.' 

Niet alleen Russen zien hierbij doelwit. Spaarplatform Raisin maakt het bijvoorbeeld opzettelijk onmogelijk voor mensen die in de VS zijn geboren om een rekening aan te maken – ongeacht hun nationaliteit of belastingstatus.

Voor klanten is het vaak frustrerend dat een vermoeden van discriminatie niet kan worden aangetoond. Volgens Ahmet Taşkan van cross-culturele ondernemingsvereniging HOGIAF ligt de bewijslast nu bij de klant, die moet aantonen recht te hebben op een rekening: 'Lever je informatie aan, zeggen ze dat het niet overtuigend of onvoldoende is.'

Banken verschuilen zich hierbij vaak achter algoritmische besluitvorming die niet transparant is. Zo sprak BNR met de in Nederland wonende Duitse Nikolas [achternaam bekend bij de redactie], die niet rood mocht staan op zijn ABN AMRO-rekening. 'Ik kan u niet precies vertellen wat het algoritme in de achtergrond doet', kreeg hij van een klantenservicemedewerker te horen. 'Misschien komt het doordat u buitenlands bent.' ABN AMRO wil niet ingaan op individuele zaken. Wel zegt de bank dat sinds september 2023 nationaliteit niet meer wordt meegenomen als criterium in het al dan niet honoreren van een aanvraag om rood te staan.

Juridisch zijn banken soms verplicht om mensen met een bepaalde herkomst anders te behandelen. Zo vallen veel Russen onder Europese sancties en kent anti-witwaswetgeving speciale regels voor 'hoog-risicolanden'. Lelieveldt stelt echter dat angst voor boetes en reputatieschade banken ertoe brengt om meer te doen dan strikt noodzakelijk. 'Ze doen een grotere broek aan dan wat er in de wet staat, en duperen daarmee veel mensen', zegt hij. Sancties gelden bijvoorbeeld alleen voor mensen die expliciet op een sanctielijst staan. 'Dat je hele groepen moet uitsluiten vanwege hun nationaliteit, staat nergens in de wet.' 

Het Ministerie van Financiën laat weten dat discriminatie in het bankwezen de volle aandacht heeft. In mei kondigde de (voormalig) minister van Financiën aan samen met de financiële sector en toezichthouder acties te ondernemen. Deze maand wordt de Kamer geïnformeerd over de voortgang. Volgens Lelieveldt is dit allemaal voor de bühne en is de overheid deel van het probleem. Discriminatie in het bankwezen komt deels juist voort uit wetgeving, zegt hij, 'maar men wil niet serieus in de spiegel kijken.'

Saxo Group stelt in een reactie dat het 'in principe' Russische klanten accepteert. Op individuele gevallen wil de bank niet ingaan. Een woordvoerder zegt dat de fusie met Binck Bank in juli er mogelijk toe heeft geleid dat Van de Pas' dochters geweigerd werden. De bank werkt er sindsdien hard aan om ervoor te zorgen dat Nederlanders met een Russische achtergrond welkom zijn bij de bank. Maar vanwege de 'complexiteit' is dit 'nog niet voltooid', schrijft de woordvoerder.