Slecht nieuws voor wie dacht dat met de opkomst van de elektrische auto de lucht een stuk schoner zou worden: de deeltjes die vrijkomen bij de slijtage van remblokjes zijn slechter voor onze longen dan de uitstoot van dieselmotoren.

Wetenschappers stelden menselijke longcellen bloot aan stofdeeltjes die vrijkomen door remslijtage van vier soorten remblokken en vergeleken het effect met dat van dieseluitlaatgassen. De deeltjes van de twee remblokken met een hoger kopergehalte veroorzaakten meer ontstekingen, verstoring van de stofwisseling en andere gezondheidsschade, dan de deeltjes van de andere remblokken of dieseluitlaatgassen.

We spraken erover met hoofdonderzoeker James Parkin van de Britse University of Southampton. “Het doel van de longcellen die we gebruikten was om op een eenvoudige manier de binnenkant van de menselijke longen te representeren. De deeltjes zelf werden gegenereerd met behulp van methodes die worden gebruikt voor het testen van motoren en remmen en zijn ontworpen om de werkelijke rijomstandigheden na te bootsen”, legt Parkin uit over zijn aanpak.

“Maar in termen van blootstelling gebruiken experimenten zoals deze over het algemeen hogere concentraties van deeltjes dan in de echte wereld, maar voor een kortere blootstellingsperiode.” Dat is logisch. “Laboratoriumexperimenten kunnen niet de jaren van blootstelling repliceren die in het echte leven zouden voorkomen, maar hebben als doel om enkele van de effecten van dergelijke deeltjes te begrijpen en hoe de effecten van verschillende deeltjes groter of kleiner kunnen zijn dan die van andere deeltjes. De effecten die worden waargenomen in experimenten waarbij cellen worden blootgesteld aan deeltjes verschillen echter over het algemeen niet van de effecten die zijn waargenomen in de longen na inademing van de uitstoot.”

Parkin kon door zijn experiment kijken naar de effecten van remblokken versus dieseluitlaatgassen. “We beoordeelden een breed scala aan reacties op deze deeltjes, zoals het vrijkomen van chemische stoffen met betrekking tot ontsteking, markers van oxidatieve stress en markers die aangeven dat de cellen reageren op de aanwezigheid van metalen. Bij gelijkwaardige concentraties veroorzaakte remstof afkomstig van organische remblokken een grotere toename dan dieseluitlaatgassen. Door een chemische stof te gebruiken om het koper uit de remstofdeeltjes te halen, konden we deze reacties verminderen. Interessant genoeg was er niet hetzelfde effect toen we chemicaliën gebruikten om ijzer of zink te verwijderen, twee andere metalen die aanwezig zijn in remstof.”

Met andere woorden: de gezondheidsschade door de stofdeeltjes van de slijtage van remblokken lijkt voornamelijk te worden veroorzaakt door koperdeeltjes. Hoe kan dat? “Gedeeltelijk kan dat komen doordat koper wat wij noemen een ‘redox-actief metaal’ is. Dit betekent dat het kan helpen bij het genereren van zeer reactieve chemicaliën die bekend staan als reactieve zuurstofsoorten (ROS). Deze ROS kunnen oxidatieve stress veroorzaken in cellen, waardoor ontstekingsreacties kunnen ontstaan. Hoewel andere metalen dit ook kunnen doen, ontdekten we dat koper veel beter oplosbaar was dan andere metalen en daarom mogelijk beter in staat is om in de cellen te komen en schade te veroorzaken. We ontdekten dat koper duidelijk beter cellen kon binnendringen op een manier die de meeste andere metalen niet konden.”

Zorgwekkend nieuws dus, dat aanleiding kan zijn tot nieuwe regelgeving op dit gebied. “Dit werk draagt bij aan de groeiende hoeveelheid onderzoek die stelt dat we de regulering van emissies buiten de uitlaat moeten overwegen en niet alleen de uitstoot die afkomstig is van de uitlaat.” Daarmee zijn we op de goede weg. “De aankomende Euro 7-regelgeving (november 2026) zal limieten stellen aan zowel rem- als bandenslijtage. Regelgeving voor remblokmaterialen zou echter ook effectief kunnen zijn. In dit verband is het interessant om op te merken dat Californië en de staat Washington beide een verbod hebben ingesteld op het gebruik van koper in remblokken. Er is nog een lange weg te gaan, maar door de effecten van deeltjes van verschillende samenstelling beter te begrijpen, kunnen we de regelgeving misschien effectiever richten op die bronnen die het grootste potentieel hebben om de gezondheid te schaden”, besluit Parkin.