Temperatuurrecords worden steeds vaker gebroken en dat leidt in Nederlandse steden tot groeiende hitteproblematiek. Om de stad te koelen, startte de gemeente Amsterdam het project Schaduwmakers, waarbij onder meer 'nepbomen' worden ingezet om schaduw te creëren.

Schaduwmakers kunnen er op verschillende manieren uitzien: van een groot zonnezeil tot een stalen frame met klimplanten in de vorm van een boom, die dus ook schaduw genereert. Het gaat niet om plastic nepbomen, maar om 'duurzame, makkelijk te verplaatsen objecten die bijdragen aan de leefbaarheid van de omgeving.'

Een ander voorbeeld is de modulaire boom van stadsontwikkelaar The Urban Jungle Project, die deel uitmaakt van de tweejarige proef. Deze iep is wel echt, en staat in een bovengrondse, verplaatsbare bak waardoor de boom water opvangt, goed kan groeien en weinig onderhoud vereist.

Zomaar bomen planten, is lang niet overal mogelijk. Veel stadsbodems zitten vol met kabels, leidingen of ondergrondse parkeergarages, waardoor er geen ruimte is voor de wortels van bomen.

Gemeenten moeten de bomen voldoende ruimte geven om te groeien, hiervoor zijn wortelbunkers nodig: ondergrondse constructies die ruimte bieden voor het wortelstelsel. Maar op veel plekken is er geen ruimte voor deze bunkers, en dus ook geen ruimte voor de boom.

In Amsterdam alleen al zijn er ruim tachtig plekken waar het tijdens een hittegolf gevaarlijk heet kan worden. De Oosterdokskade bij station Amsterdam Centraal wordt zelfs een 'hittestraat' genoemd, een kade van steen waar de zon de hele dag op staat en waar nauwelijks schaduw is. De gevoelstemperatuur kan daar in de zomer oplopen tot meer dan 40 graden.

Deze extreme temperaturen leiden tot hittestress: gezondheidsklachten die ontstaan door hoge temperaturen. Denk aan hartproblemen, hoofdpijn en ander lichamelijk ongemak.

Volgens onderzoeksinstituut TNO overlijden tijdens hittegolven gemiddeld veertig mensen per dag extra, wat resulteert in een stijging van het sterftecijfer met 12 procent.

Door verstening blijft de hitte in de stad meer hangen. Volgens het KNMI is het in steden gemiddeld tot zo'n 7 graden warmer, en door een gebrek aan groen is er nauwelijks natuurlijke verkoeling.

"Het wordt in de stad echt ongelofelijk heet", zegt wethouder Melanie van der Horst tijdens de opening van het bomenproject. "We moeten verkoelen door middel van schaduw en vergroening, daar is deze innovatie hard voor nodig."

Volgens Jeroen Kluck, lector Klimaatbestendige Stad van de Hogeschool van Amsterdam en betrokken bij het project, zijn meer bomen en planten dan dé oplossing. "Ze zorgen niet alleen voor verkoelende schaduw, maar koelen ook de lucht door verdamping. Een boom kan door de schaduw de gevoelstemperatuur van de omgeving 10 tot 15 graden verlagen."

Om te onderzoeken hoe de stad tóch koeler en groener kan, opende Amsterdam dinsdag dus het project Schaduwmakers. Op het Oosterdokseiland, één van de heetste plekken van de stad, presenteerde de gemeente samen met vijf verschillende ondernemers en de Hogeschool van Amsterdam verkoelende ontwerpen die onderdeel zijn van de testpilot.

Naast de genoemde bomen biedt ook een groene pergola daar de komende tijd beschutting tegen de hitte. Het zijn allemaal oplossingen die makkelijk te verplaatsen en hergebruiken zijn.

De gemeente hoopt zo oplossingen te vinden die in de toekomst inzetbaar zijn op locaties waar veel hittestress wordt ervaren en waar vergroening niet zomaar kan, binnen en buiten Amsterdam.