Onterecht worden veroordeeld voor diefstal of geknoei met de boekhouding van je bedrijf: het overkwam honderden Britse postkantoorhouders tussen 1999 en 2015. Ze raakten diep in de schulden en belandden soms zelfs in de gevangenis. Jaren later houdt het enorme schandaal de gemoederen nog altijd bezig in het Verenigd Koninkrijk. Vandaag verschijnt, na jaren onderzoek, een eerste rapport over de impact van het Post Office-schandaal.

"Het is één van de grootste rechterlijke dwalingen in het Britse rechtssysteem. Het heeft behoorlijk wat losgemaakt bij de Britten", vertelt correspondent Verenigd Koninkrijk Anne Saenen. Meer dan negenhonderd Britse postkantoorhouders werden veroordeeld na beschuldigingen van fraude, diefstal, of valsheid in boekhouding. De meeste slachtoffers werden voor de rechter gedaagd door Post Office Ltd, het nationale Britse postbedrijf.

Maar in werkelijkheid waren het fouten in het softwaresysteem: dat boekhoudsysteem gaf onterecht aan dat er geld van rekeningen was verdwenen. "Iedereen die een postkantoor runde, zogeheten post-masters, moest dat systeem gebruiken. Als ze vervolgens belden met het postbedrijf dat er iets niet leek te kloppen, kregen ze geen duidelijke antwoorden terug, maar werden ze later wel beschuldigd van diefstal", legt Saenen uit.

Die post-masters vormden vaak het hart van hun gemeenschap, een persoon aan wie het beheer over het geld werd toevertrouwd. Een postkantoor was er namelijk niet alleen om een kaart op de bus te doen: "Postkantoren deden ook overheidstaken, zoals het vernieuwen van een rijbewijs. Maar het was ook een soort bank, waar je bijvoorbeeld cash geld op je rekening kon storten", zegt Saenen.

De postkantoorhouders moesten, na de valse beschuldigingen, zelf de kasverschillen terugbetalen. Een deel van de gedupeerden ging zelfs de gevangenis in. Anderen werden failliet verklaard of raakten op een andere manier in de problemen. En er zijn gedupeerden overleden voordat hun namen konden worden gezuiverd.

"Ze dachten heel lang dat ze alleen waren", zegt Saenen. "Tot ze erachter kwamen dat er veel meer van hen waren met hetzelfde probleem, en zich onder leiding van één man verenigden."

Die man is Alan Bates. Zijn verhaal werd vorig jaar vertaald naar een miniserie, waar miljoenen mensen naar keken. "Dat heeft het schandaal pas écht onder de aandacht gebracht, en het veroorzaakte veel woede bij het grote publiek", legt Saenen uit. "Opeens werd het een heel persoonlijk drama, in plaats van een cryptisch verhaal over computersystemen en geldzaken."

Het zorgt er mede voor dat er met grote interesse gekeken wordt naar het onderzoeksrapport over het schandaal. Dat onderzoek begon in 2022. Bewijsstukken van 189 gedupeerden zijn onderzocht. Eén van hen is Harjinder Butoy, hij zat anderhalf jaar vast en het duurde vijftien jaar om zijn naam te zuiveren. Hij doet z'n verhaal aan de BBC: "We zijn alles kwijtgeraakt sinds mijn veroordeling. We zijn ons bedrijf kwijtgeraakt. Ik moest faillissement aanvragen. Mijn vrouw en drie kinderen moesten weer bij mijn ouders intrekken", zegt hij tegen de Britse omroep.

"Het onderzoeksrapport van vandaag is gericht op de menselijke impact en de huidige compensatieregelingen. Die schieten tot nu toe tekort", zegt Saenen. Op dit moment is er ruim een miljard pond uitbetaald aan zo'n 7900 gedupeerden. "Deze mensen hebben niet alleen heel veel schulden gemaakt omdat ze zelf moesten terugbetalen, maar het heeft ook invloed gehad op de mensen zelf. Jarenlang zijn ze niet gehoord of erkend en hebben daardoor vaak ook enorme mentale schade opgelopen."

Zo was het voor Butoy na zijn vrijlating moeilijk om weer aan het werk te komen. Ook zijn gezondheid heeft eronder geleden: "Ik wil gewoon dat iedereen de impact weet van wat ons allemaal is overkomen." Hij weet nog niet of hij vandaag naar de persconferentie over het onderzoek gaat kijken, omdat het veel slechte herinneringen bovenhaalt.

Veel andere gedupeerden zullen dat wél doen, zegt Saenen: "Er zijn ook gedupeerden die afreizen naar de persconferentie. Al zullen er in deze publicatie nog geen conclusies of aanbevelingen staan. Daarvoor is het wachten op deel twee van het rapport."