Zonder dat iemand het door had, roofde een medewerker tien jaar geleden topstukken uit het Nationaal Archief. Die werden eerder dit jaar gevonden op de zolder van de medewerker. De Deventer kunstdetective Arthur Brand werd ingeschakeld en hij trof tussen de stukken onder meer een verslag van de eerste VOC-vergadering aan. "Dit geeft een absurd gevoel."
Het is de vondst van zijn leven, zegt kunstdetective Brand tegen De Telegraaf. Hij werd eerder dit jaar benaderd door iemand die op zolder bij een handelingsonbekwaam familielid een doos had gevonden met de documenten erin. Brand kwam er na kort onderzoek achter dat het om topstukken ging, zegt hij.

Zo had hij onder meer het eerste verslag van de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) uit 1602 en een scheepslogboek van admiraal Michiel de Ruyter in handen. De VOC-archieven maken bijvoorbeeld deel uit van het Memory of the World-register van Unesco.

In het logboek beschrijft De Ruyter hoe zijn schip tijdens een zeeslag wordt bestookt met kanonskogels. De inslagen zijn zichtbaar in het logboek, de pen van De Ruyter schoot uit bij elke inslag.
"Het is een soort schateiland, je gaat mee op reis in de zeventiende eeuw", zegt Brand, die vanwege zijn geruchtmakende vondsten ook wel de 'Nederlandse Indiana Jones van de kunstwereld' wordt genoemd. De meeste teruggevonden stukken komen uit die eeuw. Maar in de doos zat ook een boek over geheime bijeenkomsten van de Staten-Generaal tussen 1592 en 1604. "En een brief van 4 meter lang uit 1445 van een ridder."

De topstukken zijn inmiddels terug bij het Nationaal Archief in Den Haag. Een woordvoerder meldt dat het niet bekend was dat de stukken waren geroofd. "Van een aantal stukken wisten we wel dat ze ontbraken, maar dat kan allerlei oorzaken hebben."

"Zo kan een document ook per ongeluk op de verkeerde plek zijn teruggezet", zegt ze. "Wij beheren meer dan 145 kilometer aan archief, ruim 15 miljoen foto's en 300.000 kaarten en tekeningen. Met zulke aantallen heb je geen complete inventarisatie van alle stukken."
De oud-archiefmedewerker die de documenten zou hebben gestolen, is inmiddels overleden. De woordvoerder van het archief zegt dat niet duidelijk is hoe de diefstal heeft kunnen gebeuren. Beveiliging is een proces dat nooit ophoudt, zegt zij. "We kijken steeds naar hoe de veiligheid beter kan. De afgelopen jaren zijn allerlei veiligheidsmaatregelen getroffen."

Een aantal jaren geleden kreeg Brand een reliekschrijn in handen met daarin twee buisjes waarin het bloed van Jezus Christus zou zitten. "Het heiligste van het heiligste", zei de kunstdetective daar toen over. De reliekschrijn is teruggegeven aan de kathedraal van Fécamp in Frankrijk, waar die begin 2022 was gestolen.