Pieter van Vollenhoven deelt al zeker een jaar lang nietsvermoedend filmpjes van bizarre natuurverschijnselen die nooit hebben plaatsgevonden. Het X-account van de echtgenoot van prinses Margriet staat vol met video’s die gemaakt zijn met kunstmatige intelligentie, blijkt uit een inventarisatie van deze site. De 86-jarige reageert verdrietig op het nieuws. „Wat erg! Ik voel mij belazerd.”

Het zijn stuk voor stuk wonderlijke taferelen die op zijn tijdlijn voorbijkomen. Een gorilla die voor de ogen van een meisje de handstand doet. Een ree die op de vlucht voor een hyena pardoes op de schoot van een oudere vrouw springt, maar waarbij het pootje dwars door een raam schiet. Een kleuter die giert van het lachen als een oudere dame in een plas water belandt, omdat honden achter een bal aan rennen.
Filmpje

De echtgenoot van prinses Margriet geniet met volle teugen van de filmpjes. Ze maken X nog een beetje draaglijk, zegt hij, nadat Elon Musk de boel heeft overgenomen. ‘Prachtig om te zien!’ schrijft hij geregeld. Maar er is één groot probleem: het gros van de gebeurtenissen is nep. Nooit gebeurd. Puur computerwerk.

Hoewel bij sommige video’s op X een duidelijke disclaimer staat dat de beelden met AI zijn gemaakt, zegt Van Vollenhoven die waarschuwingen simpelweg niet te hebben gezien. Hij geniet slechts van de natuurverschijnselen en deelt de beelden uit enthousiasme, zonder kwade bedoelingen. Dat doet hij al sinds 2023, blijkt uit berichten van gebruikers die hem wijzen op de neppe beelden.
Filmpje

Aan de telefoon klinkt hij oprecht verbaasd en zelfs verdrietig als de realiteit hard binnenkomt. „Ik ben niet thuis in de moderne computerwereld”, bekent de erevoorzitter van Fonds Slachtofferhulp. „Ik ben gewoon naïef geweest. Ik hou van dieren en van de natuur. Vanuit die liefde ben ik belazerd waar ik bij stond. Ik heb een cursus nodig, denk ik, om beter te zien wat echt is en wat niet.”

Opmerkelijk genoeg trok er het afgelopen jaar niemand uit zijn directe omgeving aan de bel. Van Vollenhoven kreeg geen enkele waarschuwing, zelfs niet van zijn zoon Pieter-Christiaan. Ironisch, want die richt zich als ondernemer en investeerder nota bene specifiek op technologische innovatie binnen veiligheid en logistiek.

Zijn volgers op X zijn al een tijdje een stuk minder coulant. Onder zijn berichten regent het reacties van mensen die dreigen hem te ontvolgen. Ze noemen hem een ‘superspreader’ (superverspreider) van AI-filmpjes.

De irritatie loopt bij hen zichtbaar op. ‘Ik begin bijna te denken dat u dit met opzet doet. Leest u nooit reacties onder uw tweets?’ reageert iemand fel. Een ander reageert cynisch: ‘Ik ben om: achter dit account zit een geweldige trol.’

Van Vollenhoven reageert vol ongeloof op die kwalificaties. Hij leest de reacties onder zijn tweets namelijk nooit en wist niet dat dit beeld van hem bestond. „Ik vind dat buitengewoon vervelend”, zegt hij daarover.

Dat Van Vollenhoven erin tuint, is volgens AI-expert Remy Gieling helemaal niet vreemd. De technologie ontwikkelt zich razendsnel. Waar men twee jaar geleden nog lacherig deed om ‘een amateuristische AI-video van Will Smith die spaghetti at’, is dat nu compleet anders. „Iedereen met een goede prompt kan hyperrealistische beelden maken die voor het blote oog niet van echt te onderscheiden zijn.”

Gieling vindt het incident met Van Vollenhoven vooral tekenend voor de huidige tijd. „Hij is een mastodont met een behoorlijke staat van dienst, die kinderen heeft die nota bene in de technologie werken. Dit toont aan dat iedereen dit kan overkomen.”

Volgens Gieling is het zelfs voor techniekliefhebbers soms lastig, al zou een extra kritische blik soms wel moeten helpen. „Het is wel heel onlogisch als een leeuw in iemands tuin met een otter gaat spelen.”

Van Vollenhoven probeert intussen het nieuws te verwerken. „Jezus”, stamelt hij als hem verteld wordt dat veel filmpjes al door AI-onderzoekers zijn ontkracht. „Dat wist ik niet, het is fijn dat u mij hierop wijst. Ik ga hier werk van maken.”

Naast eigen berichten plaatst Van Vollenhoven ook berichten van andere accounts op zijn kanaal, een zogeheten retweet. „Daar ben ik dus niet verantwoordelijk voor, die berichten komen zomaar in mijn tijdlijn. Maar ik zal er kritischer naar gaan kijken.”

Hoe het kan dat hij zo goedgelovig is geweest? Van Vollenhoven zoekt naar een verklaring in zijn liefde voor de natuur. Als fervent natuurfotograaf weet hij dat dieren soms bijzonder gedrag vertonen. Dat maakt hem vatbaar voor de beelden, zegt hij. „Maar een gorilla die een handstand doet zou inderdaad fake kunnen zijn”, geeft hij ruiterlijk toe.

Over de andere video’s twijfelt hij nog steeds. „Die ree die in een auto vliegt zou in theorie echt kunnen zijn. Als een beest in nood is, dan zijn bijzondere dingen mogelijk. Ik ben daardoor snel geneigd het te geloven.”

Niet alles wat Van Vollenhoven overigens plaatst, is nep. Ook veel video’s zijn waargebeurd, van sommige valt de echtheid moeilijk te verifiëren. Bijvoorbeeld de beelden van een stokstaartje dat op de rug van een everzwijn door de savanne loopt (zoals de Disney-personages Timon en Pumbaa), tot groot enthousiasme van Van Vollenhoven. Maar ook die video neigt vanwege de robotische stemmen naar AI.

AI-deskundige Jarno Duursma waarschuwt al langer voor dit fenomeen. „De scheidslijn tussen echt en nep is online verdwenen”, stelt hij. Hij noemt dit soort filmpjes ‘de digitale popcorn van het internet’, puur bedoeld voor snelle likes.

Maar het voorbeeld van Van Vollenhoven toont ook de gevaren van deze ‘post-reality samenleving’. „De moeilijkheid is juist dat je het niet doorhebt wanneer je wordt bedonderd”, legt Duursma uit.

Hij trekt een vergelijking met een virus: als je computer crasht, weet je direct dat er iets mis is. „Bij AI-beeldmanipulatie is dat niet zo. Je merkt het simpelweg gewoon niet op.” In dit geval is het onschuldig, maar Duursma waarschuwt voor de toekomst. „Kwaadwillenden kunnen ons van alles laten denken, geloven en doen.”

Voor Van Vollenhoven is de lol er wel een beetje af, mede door de veranderingen op X. „Mijn belangstelling is weg sinds Elon Musk het heeft overgenomen”, zegt hij. Hij wil zich niet langer mengen in politiek gekrakeel en houdt het liever bij het dierenrijk, al blijkt ook dat nu een mijnenveld.

De les is in ieder geval geleerd. „Een gewaarschuwd mens telt voor twee, ik moet gaan kijken wie ik volg en wie ik wel en niet kan vertrouwen.”