Van de olifanten in de dierentuin tot wielrenners in de Tour de France: iedereen eet in de zomerhitte ijsjes tegen de warmte. Maar als je echt wilt afkoelen, kun je beter een kop hete thee drinken.

Het eten van een ijsje geeft je weliswaar kortstondig het idee dat je afkoelt, maar je lichaamstemperatuur verandert nauwelijks. Dat komt doordat de receptoren die de temperatuur reguleren aan de buitenkant van het lichaam zitten. Ze zorgen ervoor dat het lichaam de temperatuur afstemt op de omgeving. Als het warmer wordt, gaat de lichaamstemperatuur omhoog; enerzijds om een eventuele drastische stijging later te voorkomen, anderzijds zodat het lichaam zich voorbereidt op eventuele maatregelen van de eigenaar om af te koelen.

IJsjes eten valt echter niet onder die afkoelingsmaatregelen. Het koude vocht zorgt weliswaar eventjes voor een prettig gevoel, maar zodra het in je buik zit, verwarmt het lichaam de vloeistof om de algemene temperatuur constant te houden. Hetzelfde geldt voor een koud glas water of frisdrank. Weliswaar is drinken belangrijk om de vochtbalans op peil te houden, maar voor afkoeling zorgt het niet.

Softijs en roomijs zijn nog een stuk erger dan waterijs. Daarin zitten ingrediënten zoals melk en vet die door het lichaam moeten worden afgebroken. Bij dat proces verricht het lichaam arbeid, waarbij warmte vrijkomt. Van een bakje roomijs krijg je het daarom alleen maar warmer.

Waar koel je dan wel van af? Peter Poortvliet, wetenschapper aan de University of Queensland in Australië, zegt in een artikel in de Sydney Morning Herald eerder dit jaar dat er vier manieren zijn om warmte kwijt te raken: door je huid in contact te brengen met iets kouds (geleiding), door een luchtstroom (convectie), door warmte af te geven aan een koudere omgeving (straling) en door te zweten (verdamping).

Geen van die vier mechanismen treedt in werking bij het eten van ijs of het drinken van water. Maar er zijn wel andere soorten voedsel en drank die warmteverlies genereren. Dat gebeurt via de vierde methode: zweten. Een kop hete thee zorgt paradoxaal genoeg voor veel verkoeling. Volgens Poortvliet, die een snikhete zomer in Australië achter de rug heeft, is een kleine hoeveelheid thee al voldoende om via de receptoren in mond en keel transpiratie op te wekken. Dat zweet verdampt vervolgens op de huid. Bij dat proces gaat warmte verloren en daalt je lichaamstemperatuur.

Thee is in deze hitte een uitstekende keus, omdat je bij het drinken daarvan zowel afkoelt als vocht binnenkrijgt. Maar ook het eten van gepeperd voedsel heeft positieve effecten, mits je er genoeg bij drinkt om het vochtverlies door transpiratie te compenseren. En dan liever geen alcohol, want dat onttrekt een deel van het inkomende vocht aan het lichaam.

Het nadeel van een kop thee en een curryworst is dat ze het psychologische effect van een koud ijsje missen. Mocht je daarom toch liever iets kouds eten, dan raadt Poortvliet een watermeloen aan. Die bevat veel water, en kost het lichaam weinig moeite om te verteren. Ook waterijs is in dat opzicht een goede keus.

Maar wil je echt afkoelen, dan zal je er toch een flink potje bij moeten zweten.