Het lijkt er sterk op dat de ongekende vlammenzeeën die afgelopen zomer huishielden in het Noordpoolgebied de winter hebben overleefd in de vorm van ‘zombievuren’. En nu zijn ze weer opgelaaid.

Dankzij fikse branden stootte het bevroren noorden vorig jaar een hoeveelheid koolstofdioxide uit die te vergelijken is met de uitstoot van een land als België. Deze uitstoot versterkt de klimaatopwarming die bijdraagt aan de omstandigheden waaronder dit soort branden kunnen ontstaan.

Nu de temperaturen in Siberië stijgen en de sneeuw zich terugtrekt, laat een vergelijking tussen satellietbeelden van gebieden die vorig jaar in brand stonden en vuren die deze maand uitbraken zien dat het gebied gebukt gaat onder zombievuren.

‘Ze bestaan echt en ze zijn behoorlijk zeldzaam. Daarom is het interessant dat ze in Siberië nu op zo veel plekken optreden. De satellietbeelden zijn verbluffend, vooral als je kijkt naar hoe de vuren direct volgen op het dooien van de sneeuw ’, zegt milieugeograaf Thomas Smith van de London School of Economics.

Smith maakte voor New Scientist een analyse van beelden van de Sentinel 2, een satelliet van de Europese ruimtevaartorganisatie ESA. Hij keek naar littekens in het landschap die veroorzaakt zijn door de branden in 2019 en naar hotspots van 2020. Hierin ontdekte hij een overlap. De gebieden omvatten bekende veengebieden in de toendra ten noorden van de taiga, waar veen ondergronds kan blijven smeulen tijdens de winter. ‘Ik denk dat er vrij sterk bewijs is voor zombievuren’, zegt hij.

De aanwijzingen hiervoor vallen samen met een rapport van het Alaska Fire Science Consortium van eerder deze maand, waarin staat dat de brandweer in Alaska dit soort branden de afgelopen twee decennia steeds vaker tegenkomt. Met de huidige situatie in het achterhoofd is het met name interessant dat het consortium ontdekte dat zombievuren vaker voorkomen in een jaar na een grote brand. Nieuwe vlammenzeeën dienen zich doorgaans binnen vijftig dagen aan nadat de sneeuw is gesmolten.

Als meer branden de winter overleven, is dat slecht nieuws voor de klimaatverandering, zegt Smith. ‘De koolstofuitstoot stijgt doordat de overwinterende vuren bestaan uit smeulende bodem en veenbranden. Er verbrandt koolstof dat lange tijd in de grond opgeslagen is geweest.’

Het idee dat hier sprake is van een domino-effect vindt weerklank bij Mark Parrington, die als onderzoeker verbonden is aan het European Centre for Medium-Range Weather Forecasts in het Verenigd Koninkrijk. ‘Als dit inderdaad zombiebranden zijn die veel voorkomen in gebieden die vorige zomer in brand stonden, dan kan onder de juiste omstandigheden een cumulatief effect optreden. Het vorige brandseizoen werkt dan door in het huidige seizoen, wat opnieuw kan leiden tot grootschalige en langdurige branden’, zegt hij.

Zonder rapportages vanaf de grond weten we volgens Smith niet zeker of we echt te maken hebben met zombievuren of dat het om nieuwe branden gaat die na het smelten van de sneeuw zijn aangestoken. Maar, zegt hij: ‘De vuren lijken zo plotseling de kop op te hebben gestoken en zo wijdverspreid te zijn, dat er in dit dunbevolkte gebied op al die plekken heel veel mensen tegelijkertijd aanwezig moeten zijn geweest. Dat kan ik moeilijk geloven.’ Een andere reden om zombievuren te verdenken is dat de vuren op losse plekken zijn ontstaan en niet – wat je zou verwachten als mensen de vuren hebben aangestoken – in een aaneengesloten lijn of langs bepaalde grenzen in het landschap.

Deze aanwijzingen ten spijt is Anton Beneslavskiy van de Russische afdeling van Greenpeace niet overtuigd. Hij vindt het waarschijnlijker dat er opzet in het spel is, aangezien uit eerdere onderzoeken blijkt dat de meeste branden in de buurt van wegen en houtkaplocaties ontstaan. Hij zegt dat zombievuren weliswaar mogelijk zijn, maar voegt toe: ‘Er is geen duidelijk bewijs dat zombievuren de branden van deze maand hebben veroorzaakt.’

‘Een manier om zombievuren de kop in te drukken, is ze vanaf de grond beter te monitoren en ze in de winter te blussen’, zegt geograaf Jessica McCarty van Miami University in Florida. ‘De meeste zombievuren in Alaska zijn ontdekt door jagers of mensen op sneeuwscooters, die de locatie doorgaven aan de Alaska Forest Service. Met alleen satellietgegevens zouden we de branden nooit hebben kunnen opsporen – ze liggen immers vaak nog deels verborgen onder de sneeuw.’
Foto