LICHTENVOORDE - De slogan voor de Zwarte Cross van dit jaar is: 'Make schik, not war'. Vrij vertaald: 'Maak plezier, geen oorlog'. Spreektaalkenner Marije legt de mooiste mantra's uit en voorziet ze van een extra lading Achterhoekse saus. Bij haar spoedcursus 'Nedersaksische kreten' leer je de leuzen die je om de oren vliegen op de cross.
De vrouw die met de scepter over de spreektaal zwaait in de Achterhoek en Liemers, spreektaalfunctionaris Marije Stomps, is groot fan van de motto's van de Zwarte Cross. Toch kunnen sommige slogans wel wat meer Achterhoekse saus gebruiken, vindt ze. Denk aan: 'Welkom Thuus'. Typischer zou zijn: 'Mooi da’j der bunt'.
Of: 'Hey ho let's go', 'Niks is onmogelijk' of 'Leven vóór de dood', met wat Achterhoekse saus zou dat worden: 'Hey ho laot gaon', 'Niks is onmeuglek' en 'laeven veur de dood'. "Twee slogans die meer recht doen aan het Achterhoeks zijn: 'Nøhlen is dodelijk!' en 'Vaak bu-j te bang'."
Nøhlen is dodelijk!
Nøhlen? Allereerst: hoe spreek je het uit? "Spreek de 'ø' uit als het Engelse 'sir'", tipt Stomps. "Nøhlen betekent zeuren, oftewel: zeuren is dodelijk! Die slogan is dankzij de Zwarte Cross ingeburgerd in de Achterhoek."
De 'ø' kwam voor de geboorte van de dialectband Normaal niet voor in het Achterhoeks. "Normaal heeft de 'ø' verzonnen en op de kaart gezet. Op hun muziek kun je lekker ouderwets 'høken'. De zanger van de Achterhoekse band Bennie Jolink zei al eens : 'Het is alles wat lekker en onbenullig is, een beetje woest. Zolang het maar niets met seks of geweld te maken heeft."
Vaak bu-j te bang
Een ander motto dat is omarmd in de regio is de kreet: 'Vake bu'j te bange', volgens de officiële Achterhoekse WALD-spelling. De betekenis? Letterlijk: 'Vaak ben je te bang', oftewel: "Meer lef hebben en lekker gek doen", roept Stomps uit, die fan is van de kreet. "In de Achterhoek zijn mensen best bescheiden en is het motto eerder: 'Doe maar normaal, dan doe je al gek genoeg'. De Zwarte Cross omschrijft het zelf als: ‘Maak je toch geen zorgen’, ‘spring eens in het diepe’ of ‘no guts, no glory!’
Spoedcursus Achterhoekse kreten
Ook voorziet de taalfunctionaris de niet-Achterhoekse Zwarte Crossgangers van een spoedcursus Nedersaksisch:
1. 'Zeg i-j ’t of zeg ik ‘t', oftewel: 'Zeg jij het of zeg ik het'. Betekenis? 'Wie gaat er bier halen? "Van oudsher geeft iedereen een rondje als je met vrienden uit bent in de Achterhoek. Die zal je ook wel vaak gaan horen op de Zwarte Cross."
2. 'Brommers kieken'. Niet de hit van Boer Harm, maar een smoes van geliefden om zich terug te trekken om te vozen. "Die kreet komt wel een beetje lomp over. En wat als diegene nee zegt? Dan je sta je daar met je mond vol tanden. Toch hoor ik de leus vooral als geintje, op een gezellige manier, niet grof of plat. Dat verwacht ik ook op de Zwarte Cross, dat er respectvol met elkaar wordt omgegaan: 'Brommers kieken met een kilo zolt', oftewel: een korreltje zout."
3. 'Wo bu'je van?'. Oftewel: waar kom je vandaan? "In de Achterhoek praten we vaak net zo lang tot we een gezamenlijke familie hebben", lacht Stomps. "Dat is heel typisch. Je wilt weten wat voor vlees je in de kuip hebt én het creëert een ons-kent-ons-gevoel."
Slogan van dit jaar
"De slogan 'Make Schik, Not War' heeft nauwelijks iets met het Nedersaksisch te maken", begint ze, maar dat vindt de streektaalgoeroe gelukkig niet erg. "Streektaal leeft en verandert, het is juist leuk dat ze Engels met de streektaal combineren. Schik hebben in iets wordt wel echt vaak gezegd hier in de Achterhoek", vertelt Stomps. Volgens haar is het een unieke combinatie én geeft het Achterhoeks meer naamsbekendheid. Wat het betekent? "Plezier hebben!", roept Stomps vrolijk uit.
Waarom een oproep tot plezier maken terwijl 'overal en nergens de boel ongenadig in de fik staat'? De festivalorganisatie van de Zwarte Cross heeft het motto op deze editie geplakt om juist dit jaar op 'de vergevingsgezinde festivalvelden dichter tot elkaar te komen'. Negen jaar geleden pleitte de slogan ook voor pacifisme: 'Love, peace and harmony'.