Een Nijmeegse kantonrechter heeft ChatGPT gebruikt om tot een uitspraak te komen in een civiele zaak. Het is voor het eerst dat een vonnis openbaar wordt waarin de computer meebeslist.

De rechtbank publiceerde het geanonimiseerde vonnis vorige week online. De uitspraak vormde het eindstation in een langslepende burenruzie. De eigenaar van een aantal zonnepanelen had zijn buren eind vorig jaar voor de rechter gesleept nadat die zonnepanelen door de aanleg van een dakopbouw permanent in de schaduw waren komen te staan. Hij eiste daarom bijna 18.000 euro aan schadevergoeding vanwege de verminderde opbrengst ervan.

Rechter René van Agt bevroeg de wijze waarop de man dit bedrag had berekend en beriep zich hierbij op ChatGPT. De rechter gebruikte het AI-systeem om zelf een schatting te maken van de opbrengst van de zonnepanelen en kwam hierbij op een veel lager bedrag uit van ruim 2.000 euro. Omdat de buren eerder al een schadevergoeding hadden aangeboden die dit bedrag oversteeg hoefden ze van de rechter niets te betalen.

De buren hadden op hun beurt van de eigenaar van de zonnepanelen een schadevergoeding geëist, onder meer omdat hij hun isolatiemateriaal van het dak gegooid had. Om vast te stellen of het isolatiemateriaal nog bruikbaar was wendde Van Agt zich opnieuw tot ChatGPT.

In het vonnis trok de eigenaar van de zonnepanelen aan het kortste eind: hij moest ongeveer 2.600 euro betalen aan zijn buren.

Het is voor het eerst dat een uitspraak online wordt gepubliceerd waarin ChatGPT een rol speelt. In twee eerdere zaken wordt ChatGPT aangehaald, maar hier maakt de verkregen informatie geen deel uit van het uiteindelijke oordeel van de rechter.

'Opvallend' noemt universitair hoofddocent privaatrecht Anna van Duin het vonnis. 'Kennelijk moeten rechters hiervoor op cursus.' Volgens Van Duin is ChatGPT 'totaal ongeschikt' voor waarheidsvinding. 'Het baseert zich op informatie waarvan je niet weet waar die vandaan komt.' Ook kleven aan het vonnis juridische haken en ogen. Een civiele rechter die zelf onderzoek doet moet alle betrokkenen de kans geven hun mening daarover te geven. De advocaat van de eigenaar van de zonnepanelen, Wessel Ruben Gorseling, laat weten dat zijn cliënt die kans niet heeft gehad.

Rachel Rietveld, docent en onderzoeker gespecialiseerd in AI en recht, noemt de uitspraak 'zorgwekkend'. Volgens Rietveld is ChatGPT 'niet meer dan een statistisch model' dat woorden voorspelt en leent het zich daarom slecht voor toepassing in de rechtspraak. 'Het is niet gebaseerd op kennis of begrip, en daarmee niet op waarheden.'

De rechtbank Gelderland laat weten dat ChatGPT geen rol heeft gespeeld bij het vaststellen van het recht op schadevergoeding. 'Voor de uiteindelijke inhoudelijke uitkomst van de zaak heeft het dus geen enkele rol gespeeld', schrijft een woordvoerder.

De rechter heeft de technologie alleen gebruikt als één bron uit velen voor het schatten van het schadebedrag. 'In een afweging van alle informatie en belangen is de rechter uiteindelijk tot een schadevergoeding gekomen', zo laat de woordvoerder weten.

De eigenaar van de zonnepanelen overweegt nog een hoger beroep tegen het ChatGPT-vonnis. De termijn waarbinnen dat kan worden aangetekend verloopt volgende maand.