ARNHEM - Energiebedrijven Greenchoice en Nuon lanceren samen met netbeheerders Alliander, Stedin en de Energiebank Nederland een prepaid-energiedienst, waarbij wanbetalers pas gas en licht krijgen als ze tegoed kopen. Zo hoeven ze niet tegen hoge kosten worden afgesloten.

De dienst start als proef in Arnhem en Rotterdam en werkt als een prepaid-telefoonabonnement. Gezinnen krijgen een kastje naast hun slimme meter en kopen vervolgens tegoed in. Er volgt een sms of e-mail zodra het energiesaldo opraakt. Via een online webportal kunnen ze vervolgens opwaarderen. ,,Binnen minuten is er dan weer gas en stroom”, zegt Koen de Lange van netbeheerder Stedin dat in Zuid-Holland en Utrecht actief is. ,,Een schakelaar in de meterkast zet op afstand de energietoevoer aan- en uit.”

Online valt het actuele saldo continu te monitoren. De software schat op basis van het actuele gebruik voor hoeveel dagen een huishouden nog gas en licht heeft.

Prepaid betalen voor energie geeft leveranciers een nieuw instrument in de strijd tegen wanbetaling. Jaarlijks worden in Nederland 90.000 energiecontracten beëindigd wegens niet betalen van de rekening. ,,Ondanks de aantrekkende economie zien wij het aantal afsluitingen in ons werkgebied maar licht dalen”, stelt De Lange. Alleen al in Rotterdam zijn er 27.000 huishoudens die zulke hoge schulden hebben dat zij die niet meer kunnen aflossen. Jaarlijks sluit Stedin ruim 360 Rotterdamse huishoudens af, gemiddeld elke dag één.

De prepaid-energie helpen huishoudens met betalingsproblemen bewuster te worden van hun stroomgebruik, denken Stedin en de andere beheerders. Ook voorkomt het verdere schulden en incassokosten. Maar uiteraard zit er een flink deel eigenbelang in. Het met mailtjes, brieven, aanmaningen, telefoontjes en uiteindelijk deurwaarder aanpakken van wanbetalers kost energiebedrijven miljoenen euro's.

Daadwerkelijk afsluiten duurt minstens een halfjaar en is nog lastiger. ,,Afsluiten is een ingrijpende gebeurtenis, die de situatie van een gezin alleen maar verergert”, zegt De Lange van Stedin. Veel schuldenaren werken bovendien niet mee, waardoor de politie en een gerechtsdeurwaarder moeten worden ingeschakeld.

Tientallen huishoudens
Mede hierdoor sluiten leveranciers en netbeheerders op 90.000 beëindigde contracten jaarlijks slechts 10.000 huishoudens af. Liever kiezen zij een minnelijke oplossing. De proef borduurt op die weg voort. Momenteel doen tientallen huishoudens in Arnhem en Rotterdam mee. In Arnhem draaien Nuon en Alliander de pilot, in de Maasstad Greenchoice en Stedin.

De verwachtingen zijn hoog. ,,Onze intentie is om het bij positieve ervaringen in ons hele werkgebied aan te bieden”, zegt De Lange. Volgens Greenchoice zijn de eerste resultaten veelbelovend. ,,Een klant die meedoet, meldt ons dat hij nu veel beter zicht op zijn gebruik heeft”, aldus De Beer. ,,Vroeger liet hij apparaten gewoon aan staan.”

Voor de huidige proef heeft Greenchoice bestaande klanten met betalingsproblemen benaderd. De leverancier noemt de prepaid-energie echter eveneens geschikt voor nieuwe klanten met een wanbetalingsverleden.

Borg
,,Als een nieuwe klant zich bij ons meldt, kunnen wij checken of hij is afgesloten of een slechte betaler is”, zegt De Beer van Greenchoice. ,,Met prepaid erbij kunnen wij twee voorstellen doen. Of je wordt klant, maar dan betaal je vooraf een borg van 200 euro voor stroom en 200 euro voor gas. Of je kiest voor de prepaid-dienst en hoeft geen honderden euro’s op te hoesten.”

Schuldhulpvereniging NVVK volgt de proef met interesse. ,,Wij juichen het toe als aanbieders nadenken over hoe zij schuldenaren beter kunnen bejegenen en de incassokosten laag kunnen houden”, zegt voorzitter Marco Florijn. Tegelijk heeft hij de nodige vragen. ,,Momenteel mogen huishoudens tussen oktober en april – als het koud kan zijn - niet worden afgesloten,” zegt hij. ,,Dit experiment moet dat wél respecteren.” Verder mogen gezinnen met kinderen niet zomaar in de kou staan, stelt hij.

Stedin zegt dat prepaid-betalers in ieder geval niet zonder energie komen als de temperatuur twee etmalen onder de nul komt. Dat is wettelijk zo bepaald. Enige uitzondering is fraude, bijvoorbeeld wegens het runnen van een wiet-plantage.

De NVVK stelt dat de energiebranche relatief goed omgaat met wanbetaling. ,,Wij hebben positieve ervaringen en ook een convenant afgesloten. In andere sectoren is dat soms anders.”

Energiekosten spelen een belangrijke rol in de schuldenproblematiek, stelt Florijn. ,,Met wonen en de zorgverzekering zijn gas en licht de drie gebieden die leiden tot probleemschulden als het niet goed gaat.”

Gaspenning
De prepaid-energie lijkt op de gas- en elektriciteitspenning van weleer. In veel meterkasten was in de vorige eeuw een muntmeter ingebouwd en betaalden gezinnen voor stroom en gas door er een muntje - eerst echt geld en later speciaal geslagen energiepenningen - in te gooien. Idee was te voorkomen dat huishoudens grote betalingsachterstanden opliepen bij hun energiebedrijf. De gaspenning deed tot in de jaren 60 dienst, de stroompenning zelfs tot in de jaren 70, met name in achterstandswijken. De muntjes verdwenen na de oorlog toen Nederland steeds welvarender werd en de gasbel in Slochteren werd gevonden. Ook de komst van de geiser en de gaskachel speelden mee. Die moderne verwarmingswijze vereiste een continue gastoevoer.