Een Japanse rechtbank heeft Iwao Hakamada vrijgesproken. De oud-bokser zat bijna een halve eeuw gevangen nadat hij ter dood was veroordeeld. Wereldwijd heeft voor zover bekend nooit iemand langer in de dodencel gezeten.

Hakamada (88 jaar) verkeert in slechte gezondheid en woonde de zitting zelf niet bij. Zijn 91-jarige zus Hideko kwam wel. Zij boog een aantal keren diep voor de rechter die na tientallen jaren met de verlossende uitspraak kwam: "Het hof acht de verdachte onschuldig."

Hakamada werd in 1968 veroordeeld. Hij zou twee jaar eerder zijn baas van de misofabriek waar hij werkte en diens vrouw en twee kinderen hebben doodgestoken. Daarna zou hij hun huis in brand hebben gestoken en geld hebben gestolen. Hij hielp mee met het blussen van de brand, maar werd later opgepakt door de politie.

De twijfels over zijn schuld ontstonden niet lang na zijn veroordeling — een van de redenen dat die doodstraf niet werd uitgevoerd. Nadat hij was opgepakt door de politie en 20 dagen lang was verhoord, bekende hij. Later zei hij dat hij was gemarteld door de politie en trok hij zijn verklaring in.

Er waren twijfels of er genoeg rechtmatig bewijs was geweest om hem te veroordelen. Ook zei een van de drie juryleden dat hij altijd al had geloofd dat Hakamada onschuldig was. Maar het hooggerechtshof had zijn doodvonnis in 1980 herhaald.

Sindsdien vochten hij en familieleden voor een nieuw proces. Maar aanklagers bleven beweren er nog steeds van overtuigd te zijn dat hij 'zonder redelijke twijfel' schuldig is.

In 2014 was er een lichtpuntje voor Hakamada: hij werd voorlopig vrijgelaten, want zijn proces moest van de rechter worden overgedaan. Volgens zijn advocaten had nieuw DNA-bewijs uitgewezen dat het bloed dat was aangetroffen op kleren die in een vat miso waren gevonden, niet overeenkwam met dat van Hakamada.

Vier jaar later werd de uitspraak over zijn nieuwe proces weer ongedaan gemaakt door het hooggerechtshof. Hakamata hoefde niet meteen terug te gevangenis in, maar zou op elk moment opnieuw gearresteerd kunnen worden. Van de horizon verdwenen was zijn executie dus nog steeds niet.

Het gesteggel tussen verschillende rechtbanken ging door, over of hij wel of niet een nieuw proces moest krijgen. In maart 2023 werd uiteindelijk besloten dat hij een nieuw proces kreeg. Daarvan volgde deze week dus de uitslag: vrijspraak.

Zijn zus vertelde eerder aan Trouw hoe hij in het begin van zijn straf ‘vol energie’ was en hoe ze altijd opgebeurd uit de gevangenis kwam na een bezoek. “Hij zei dat er fouten waren in de bewijsvoering en dat hij weer vrij zou komen.”

Maar in de gevangenis takelde hij af. “Binnen zes maanden zag ik een dramatische verandering in zijn karakter”, vertelt ze. Volgens haar worden ter dood veroordeelden slecht verzorgd in Japanse gevangenissen. Na zijn vrijlating in 2014 moest hij lang herstellen. “Het duurde drie jaar voor hij weer glimlachte.” Hij leefde volgens zijn zus 'in zijn eigen fantasiewereld' en deed alsof zijn tijd in de gevangenis nooit had plaatsgevonden.

Volgens mensenrechtenorganisatie Amnesty International waren die mentale problemen te wijten aan zijn verblijf in de isolatiecel en doordat hij ‘elke dag opnieuw met de dreiging van zijn executie moest leven’.

Zijn zus keek verlangend uit naar de uitspraak vandaag. “We hebben zo lang een strijd gevoerd die eindeloos voelde”, zei ze tegen het Franse persbureau AFP.

Japan staat erom bekend ter dood veroordeelden lang op hun executie te laten wachten. Die executie vindt plaats door ophanging. Pas op de dag zelf weet een ter dood veroordeelde in Japan dat hij die dag zal worden opgehangen. Als iemand vóór 10 uur ’s ochtends op de deur klopt, is het zover. De familie wordt pas achteraf ingelicht.

“Schandalig,” noemt Amnesty International het Japanse rechtssysteem. Volgens de organisatie worden verdachten nog te vaak tot een bekentenis gedwongen door marteling of mishandeling. Verdachten zouden worden geïntimideerd, geslagen, lang wakker worden gehouden of lang in dezelfde houding moeten staan.

Ook de mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch spreekt van intimidatie tijdens ondervragingen. En ‘verdachten worden gedwongen te bekennen door lange en willekeurige periodes van detentie’, laat een woordvoerder weten aan AFP.

Japan is samen met de Verenigde Staten het enige democratische hoge-inkomensland waar de doodstraf nog bestaat. De steun voor de doodstraf onder de Japanse bevolking is nog altijd hoog. In 2022 werd volgens Amnesty International één veroordeelde opgehangen. Vorig jaar werd één persoon in Japan ter dood veroordeeld, maar werd niemand daadwerkelijk ter dood gebracht.

Sinds de oorlog hebben vier andere terdoodveroordeelden een nieuw proces gekregen in Japan. Die vier werden allemaal vrijgepleit.

Hakamada’s advocaten hebben justitie gevraagd om niet opnieuw in beroep te gaan nu hij vandaag is vrijgepleit. "We hebben de aanklagers laten weten dat het hun verantwoordelijkheid is om een ​​einde te maken aan deze 58 jaar durende zaak.”