1650

* mei - De Staten van Holland besluiten met 11 tegen 8 stemmen tot afdanking van troepen, zeer tegen de zin van stadhouder Willem II. De Staten-Generaal noemen de resolutie van Holland illegaal, waardoor in de Republiek een politieke crisis ontstaat. De Staten-Generaal stellen, dat de defensie een taak is van de Unie, en niet van de aangesloten gewesten.
* 29 juli - Twee van de drie compagnieën raken 's nachts en in de regen de weg kwijt bij Hilversum. De bode uit Hamburg waarschuwt de burgemeester van Amsterdam. De poorten werden gesloten en de stadsmuren met soldaten bezet.
* 30 juli - Stadhouder Willem II laat zes vooraanstaande leden van de Staten van Holland gearresteren; de afgevaardigden van Haarlem, Delft, Hoorn, Medemblik en Dordrecht, in de persoon van Jacob de Witt worden onder strenge bewaking afgevoerd naar slot Loevestein, sommige vergezeld van hun knecht of zoon.
* 3 augustus - Zeventig compagnieën onder bevel van Willem Frederik van Nassau-Dietz liggen voor Abcoude. Burgemeester Cornelis Bicker neemt de leiding in de stad Amsterdam.
* 17-22 augustus - De Loevesteiners worden een voor een vrijgelaten.
* 14 november - De prinses-weduwe bevalt van een zoon, de latere koning-stadhouder Willem III.
* Groningen en Drenthe besluiten na de plotselinge dood van Willem II, Willem Frederik van Nassau ook tot hun stadhouder te benoemen. Zijn pogingen ook door de andere gewesten aanvaard te worden als regent voor Willem III lopen echter op niets uit. Alleen in Overijssel wordt hij door twee derde van het gewest als zodanig erkend. Daarmee begint voor de rest van de Republiek het Eerste Stadhouderloze Tijdperk.
* Blaise Pascal bestudeert de hydrodynamica en draagt bij tot de ontwikkeling van de differentiaalrekening.

1649

Geboren

januari
22 (gedoopt) - Pascal Colasse, Franse componist (overleden 1709)
februari
John Blow, Engelse componist en organist (overleden 170
2 - Paus Benedictus XIII, kerkvorst (overleden 1730)
juni
13 - Ludolph Smids, Nederlands arts, oudheidkundige en dichter (overleden 1720)
exacte datum onbekend
Louise de Kérouaille, Française en minnares van koning Karel II van Engeland (overleden 1734)

1648

einde aan de 80jarige oorlog doordat de vrede van munster gesloten wordt
voltooiing van de taj mahal

1647

* 9 april - In Warmsen slaat op klaarlichte dag een meteoriet in. De restanten daarvan worden voor onderzoek naar Stolzenau gestuurd.
* april - Aartshertog Leopold Willem van Oostenrijk wordt landvoogd in de Zuidelijke Nederlanden.
* 10 mei - Bij de plechtige uitvaart van stadhouder Frederik Hendrik in Delft vat de hoogbejaarde schrijver P.C. Hooft kou. Hij sterft elf dagen later.
* 3 augustus - Koning Karel I van Engeland wordt opgesloten in Hampton Court Palace.
* 11 november - Uit angst voor de gramschap van de soldaten vlucht Karel I weg uit Hampton Court. Hij gaat naar het eiland Wight.

1646
* januari - in Munster arriveert een delegatie van acht Statenleden uit de Nederlanden onder leiding van Adriaan Pauw, om met de Spanjaarden te onderhandelen over vrede (de Vrede van Münster).
* juli - in Bredevoort slaat de bliksem in de kruittoren van het gelijknamige kasteel Bredevoort waarbij 40 mensen omkomen, en het kasteel, het ambthuis en meerdere woningen onherstelbaar vernietigd worden.
* Het westwaarts van Oudland gelegen poldergebied (Land van Altena) is nu geheel bedijkt (Nieuwland van Altena).

1645

* Begin van de Venetiaans-Turkse oorlog die tot 1669 zal duren. Dit conflict stelt de Republiek in staat veel van Venetië's positie over te nemen.
* 30 april - Een Turkse vloot van 400 schepen zet koers, naar verluidt naar Malta, en vaart Kreta voorbij.
* 21 juni - De Turkse vloot verandert van koers naar Kreta. Het al sinds 1211 Venetiaanse eiland krijgt te maken met een invasie die bij Kanea aan land gaat.
* 2 september - Elisabeth van de Palts, de voormalige "winterkoningin" van Bohemen, legt even buiten Den Haag de eerste steen voor een nieuw stadhouderlijk verblijf: Paleis Huis ten Bosch.
* De Admiraliteit van Friesland verhuist van Dokkum naar Harlingen.
* Frederik Hendrik verovert Hulst.

1644

Overleden

juli
29 - Paus Urbanus VIII (Maffeo Barberini) (76), paus van 1623 tot 1644
september
8 - Francis Quarles, Engels dichter
30 - Jan Baptista van Helmont - alchemist/chemicus
datum onbekend
Joan Albert Ban (~47), Nederlandse rooms-katholieke priester, rechtsgeleerde, kanunnik, componist en muziektheoreticus
Francisco de Santiago (~66), Portugees componist

1643

* 25 februari - Willem Kieft, gouverneur van Nieuw-Nederland, geeft opdracht voor een strafexpeditie onder de Indianen in de kolonie. Dat is het begin van de Oorlog van Kieft.
* 14 mei - Lodewijk XIII sterft. Anna van Oostenrijk, zijn gemalin, wordt regentes voor haar vijfjarig zoontje Lodewijk XIV. Net als haar echtgenoot laat ze zich leiden door de eerste minister, kardinaal Mazarin.
* 19 mei - Slag bij Rocroi in het kader van de Dertigjarige Oorlog. De troepen van de landvoogd Francisco de Melo waren Noord-Frankrijk binnengevallen om het zuidelijk front voor Spanje te verlichten. In de Franse Ardennen worden ze verrassend verslagen.
* De barometer wordt uitgevonden door Evangelista Torricelli. Deze natuurkundige formuleert ook de naar hem genoemde Wet van Torricelli.
* De Turkse vorst en historicus Aboe'l Ghazi Bahadoer wordt khan van China.
* De eerste twee delen van de Acta Sanctorum door de Jezuïeten Bolland en Henscher verschijnen te Antwerpen.

1642

Muziek

Claudio Monteverdi componeert de opera l'Incoronazione di Poppea
Eerste uitvoering van de opera Il palazzo incantato van Luigi Rossi te Rome

1641

16 november : De Nederlander Van Wuysthof brengt namens de VOC als eerste Europeaan een bezoek aan de koning van Laos.

1640

Gebeurtenissen

Na de dood van Hendrik Casimir besluit de Staten-Generaal een afvaardiging naar Friesland en Groningen te sturen om er op aan de dringen Frederik Hendrik als stadhouder te benoemen. Friesland benoemt snel Hendriks broer Willem Frederik voor de afvaardiging arriveert.
Groningen en Drenthe besluiten Frederik Hendrik tot stadhouder te benoemen en niet Willem Frederik, zijn schoonzoon.
De Staten-Generaal benoemen de Prins van Oranje ook tot stadhouder van de generaliteitslanden Wedde en Westerwolde.
Catalonië en Portugal komen in opstand tegen de Spaanse heerschappij. *1 december - Portugal wordt weer onafhankelijk met Johan IV als koning.
Frankrijk annexeert Artois, Montmédy en Thionville. Dit wordt uiteindelijk in 1659 door Spanje erkend.
Willem J. Coster wordt de eerste Gouverneur van Ceylon voor de VOC.

1639

* januari - Rembrandt, nu een vermogend man, koopt een groot huis in de Amsterdamse Breestraat (later wordt dat het Rembrandtshuis).
* 18 juli - Bernhard, hertog van Saksen-Weimar en opperbevelhebber van de geallieerde legers in de Dertigjarige Oorlog, sterft plotseling in zijn legerkamp bij Neustadt. Hoewel in het kamp de pest heerst, gaan geruchten dat de generaal op bevel van kardinaal Richelieu is vergiftigd.
* 21 oktober - Zeeslag bij Duins. De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden voert inmiddels zeventig jaar een vrijheidsoorlog tegen het Spaanse imperium. Omdat de weg over land door een oorlog met Frankrijk is afgesloten, zijn de Spanjaarden gedwongen om troepenversterkingen over zee naar de Nederlanden te vervoeren. Deze 'tweede Armada' wordt echter in Het Kanaal door de Nederlandse admiraal Maarten Harpertszoon Tromp opgewacht en ingesloten. Het kost de Spanjaarden 43 schepen en zesduizend manschappen.
* 4 december - De eerste waargenomen venusovergang door Jeremiah Horrocks.

1638

Geboren

september

5 - Lodewijk XIV, koning van Frankrijk

november

25 - Catharina van Braganza, Portugees prinses en echtgenote van Karel II van Engeland

1637

februari

* 5 - In de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden komt de 'tulpenmanie' tot een hoogtepunt, nadat de tulpenwindhandel in Haarlem twee dagen eerder al is ingestort. Op een veiling in Alkmaar wordt een dagomzet gemaakt van 90.000 gulden. Per bol wordt gemiddeld 1000 gulden betaald, meer dan de prijs van een gemiddeld woonhuis in die tijden. Daarna stort de markt in. De prijzen dalen, bollen worden gedumpt waarna de prijzen nog harder kelderen. Orders worden afgezegd, wat leidt tot processen en faillissementen.

* Breda wordt voor de laatste maal heroverd op Spanje door de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden.

* Visai volgt zijn broer Uponyuvarat II op als 27e koning van Lan Xang.

mei

* 13 - Kardinaal de Richelieu introduceert het tafelmes, zodat de dolk aan tafel niet langer nodig is.

september

* 17 - Eerste druk van de Statenvertaling wordt gepresenteerd.

* 29 en 30 - In Nagasaki wordt een groep buitenlandse missionarissen onder wie Guillaume Courtet, Laurentius Ruiz, Antonio Gonzales en Lazarus van Kyoto gemarteld en vermoord.

oktober

* 29 - Nadat de hele marinetop van Holland in ongenade is gevallen, wordt Witte de With benoemd tot viceadmiraal.

zonder datum

* Galilei slaagt er in om tijdens zijn huisarrest het boek Discorsi, e dimostrazioni matematiche, intorno à due nuoue scienze naar het buitenland te smokkelen. Het wordt in Leiden gepubliceerd.

1636

* 26 maart - De Universiteit Utrecht gaat van start met een inaugurele rede van de eerste rector, de theoloog Gisbertus Voetius.
* Frederik Hendrik neemt de uiterst strategische Schenckenschans terug, maar zijn veroveringsplannen van het zuiden liggen in duigen.
* Stichting van Nieuw Haarlem in Nieuw-Nederland.
* Adriaan Pauw treedt af als raadspensionaris van Holland en wordt opgevolgd door Jacob Cats.
* Eerste synagoge van de Nieuwe Wereld, Synagoge Kahal Zur Israel, in Recife gesticht.
* 8 september - De fameuze Harvard-universiteit wordt gesticht als een predikantsopleiding.
* Aruba wordt door de Nederlanders overgenomen van de Spanjaarden.

1635
Gebeurtenissen

* 8 februari - Frederik Hendrik en Richelieu sluiten een verdrag dat de Zuidelijke Nederlanden tussen hen verdeelt. Wallonië wordt deel van Frankrijk, evenals een deel van West-Vlaanderen. De rest komt bij de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden.
* 19 mei - Frankrijk verklaart de oorlog aan Spanje.
* 10 juni - Frankrijk en de Republiek ondernemen gezamenlijk een veldtocht in het Hertogdom Brabant tegen Spanje. Tijdens de Inname van Tienen wordt deze stad geplunderd, de vrouwen verkracht, en de stad tot de grond toe afgebrand.
* Spanje kiest voor verdediging tegen Frankrijk, maar aanval tegen de Republiek. De Zuidelijke Nederlanden bleken veel moeilijker te veroveren dan gedacht.
* Spaanse troepen van Geldern nemen bij verrassing de Schenckenschans op een eiland in de Rijn boven Lobith in. Ook Kleef valt in handen van de Spaans-Keizerlijke troepen.
* De Schermer is drooggemaakt.

1634

Gebeurtenissen

* 29 juli - Johannes van Walbeek arriveert met een kleine vloot in de Sint Annabaai.
* In augustus verovert de WIC Curaçao. Met dit eiland heeft de WIC een uitvalsbasis voor handel en kaapvaart. Curaçao ligt gunstig ten opzichte van de Spaanse koloniën op het vasteland en heeft ook de beste haven tot dan toe bekend in het Caraïbisch gebied. Daarnaast zoekt de WIC naar een goede bron van zout. Curaçao wordt het Nederlandse verzamelpunt voor de slavenhandel
* Ferdinand van Oostenrijk (een zoon van koning Filips III van Spanje) wordt de nieuwe landvoogd van de Zuidelijke Nederlanden. Hij trekt na zijn aanstelling met een machtig leger van Milaan naar de Nederlanden. Onderweg helpt hij de Zweden verslaan bij Nördlingen.
* Een groep van 7 man onder leiding van kapitein Outger Jacobsz. van Grootebroek verblijft gedurende de winter onder erbarmelijke omstandigheden op het eiland Jan Mayen. Uiteindelijk sterven zij allen aan scheurbuik en andere ontberingen. In 1930 heeft de Nederlandse regering een gedenksteen op het eiland laten plaatsen ter nagedachtenis aan deze dramatisch verlopen overwintering.
* De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden en Frankrijk nemen zich voor de Zuidelijke Nederlanden de kans te geven zelf in opstand te komen. In dat geval mogen zij een confederatie worden. Zo niet, dan zullen de Republiek en Frankrijk het gebied verdelen.
* Het stadje Reimerswaal op Zuid-Beveland wordt door de zee verzwolgen.
* Kunstschilder Rembrandt van Rijn trouwt met Saskia van Uylenburgh in de van Harenskerk in Sint Annaparochie.

1633
Gebeurtenissen

* zomer - De VOC brengt een olifant mee uit Ceylon als geschenk voor stadhouder Frederik Hendrik. Een van de oppassers noemt haar Hansken.
* 9 december - De onderhandelingen tussen de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden en de Zuidelijke Nederlanden worden afgebroken. Frederik Hendrik had voorgesteld de besprekingen te beëindigen. Er ontstond grote onenigheid tussen de Hollandse steden. Uiteindelijk wilden Holland en Overijssel doorgaan, maar zij werden overstemd door de andere vijf gewesten.
* Lodewijk XIII van Frankrijk biedt de Republiek een bondgenootschap aan.
* Uponyuvarat II of Ton Kham volgt Mom Keo op als 26e koning van Lan Xang.
* Onder dwang van de kerkelijke rechtbank te Rome verklaart Galileo Galilei, dat de zon om de aarde draait. Hij moet de rest van zijn leven in huisarrest blijven.
* De Noordsche Compagnie besluit een groep mannen op het eiland Jan Mayen te laten overwinteren om de gebouwen en andere bezittingen te beschermen tegen plundering door rivaliserende (Baskische) walvisvaarders.

1632

Gebeurtenissen

* 8 januari - De Luessener Compagnie wordt opgericht door bewoners van Zwolle en Kampen om het vooral uit hoogveenmoerassen bestaande gebied ten noorden van Leusen, eigendom van de Marke van Leusen, te ontginnen. De ontginning is vooral ter hand genomen door pioniers uit Leusen.
* 16 januari - Het Amsterdamse chirurgijnsgilde geeft onder leiding van Nicolaes Tulp een openbare biologieles door de ontleding van een lijk. Rembrandt van Rijn, sinds kort in Amsterdam gevestigd, legt het tafereel vast op het schilderslinnen: Anatomische les van Dr. Nicolaes Tulp.
* 2 juni - Tijdens de Limburgse veldtocht van Frederik Hendrik sneuvelt voor Roermond Ernst Kazimier, de stadhouder van Friesland, Groningen en Drenthe.
* 16 november - Slag bij Lützen in de Dertigjarige Oorlog. De protestanten kunnen Saksen behouden, maar tegen enorme verliezen. Hun leider koning Gustaaf II Adolf van Zweden sneuvelt, maar ook aan katholieke kant valt een veldheer: Godfried Heinrich Graf zu Pappenheim.
* De kleinere steden onder aanvoering van Leiden, Haarlem en Gouda blokkeren in de Staten van Holland het amnestievoorstel voor Hugo de Groot. Hij verlaat het land opnieuw.
* Hendrik Casimir volgt zijn vader op als stadhouder van Friesland, Groningen en Drenthe ondanks pogingen van Frederik Hendrik om stadhouder van alle Zeven gewesten te worden.
* Frederik Hendrik probeert de katholieke graaf Hendrik van den Bergh aan te zetten de adel in het zuiden in opstand te brengen tegen wat een manifesto van de Staten-Generaal van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden het zware en ondraaglijke juk van de Spanjaarden noemt. Brussel is bijzonder bezorgd.
* Vanuit Luik roept van den Bergh openlijk tot opstand op, maar de ontevreden adel in het zuiden is toch niet bereid om met het ketterse noorden in zee te gaan. Zij stellen hun hoop meer op kardinaal Richelieu.
* Venlo, Roermond en Sittard vallen in handen van Frederik Hendrik tijdens zijn Veldtocht langs de Maas. Hij begint een Beleg van Maastricht. De stad geeft zich uiteindelijk gewonnen, maar bedingt het recht katholiek te blijven.
* De Infanta stuurt vanuit Brussel Rubens naar Maastricht om een bestand voor te stellen aan Frederik Hendrik. Deze heeft daar weinig belangstelling voor.
* De zuidelijke Staten-Generaal komen - voor het laatst onder Spaans gezag - bijeen. Zij dwingen de Infanta - tegen de wil van Filips IV - met het noorden te onderhandelen. Spanje moet nu eerst zijn gezag in het zuiden zien te herstellen.
* De Staten van Zeeland besluiten de restanten van Reimerswaal -nu een bouwvallig dorpje- te verkopen. Ooit de derde stad van Zeeland is de plaats nu een onbewoond eilandje dat uiteindelijk in de golven ten onder zal gaan.

1631
Gebeurtenissen

* 18 juni - In Amsterdam wordt de 'Zaagmolen Compagnie' opgericht, die direct begint met de bouw van de eerste van twaalf houtzaagmolens: De Otter. Het 'houtzagersgilde' heeft zich jarenlang verzet tegen de komst van de zaagmolen.
* Hugo de Groot keert uit Frankrijk terug naar Rotterdam.
* 24 november - Nederlanders steken de stad Olinda in brand.
* 7 december - Datum van de eerste, door Johannes Kepler voorspelde Venusovergang. Deze werd echter niet waargenomen.
* De Westerkerk in Amsterdam wordt in gebruik genomen.

1630

Belangrijke gebeurtenissen

Dertigjarige Oorlog

Koning Gustaaf III van Zweden landt in juli 1630 in Pommeren om zich in de Europese oorlog te mengen aan de zijde van de protestanten. Hij boekt grote successen maar sneuvelt zelf in 1632 in de Slag bij Lützen.
De Habsburgse veldheer Albrecht von Wallenstein moet na Lützen Saksen ontruimen. In 1634 verslaat hij het Zweedse leger, maar wordt in hetzelfde jaar vermoord.
De keurvorst van Saksen en enige andere protestantse Duitse vorsten sluiten in 1635 vrede met keizer Ferdinand II. De Katholieke Liga wordt opgeheven. Frankrijk, dat de protestanten heimelijk steunde, verklaart nu Habsburg de oorlog en steunt het Zweedse leger. De in Parijs wonende Nederlandse diplomaat Hugo de Groot speelt hierbij een rol.

Onder dwang van de kerkelijke rechtbank te Rome verklaart Galileo Galilei in 1633 dat de zon om de aarde draait.

1629
* 3 maart - Koning Karel I van Engeland ontbindt het parlement en gaat alleen heersen.
* 17 juni - Luitenant-admiraal Piet Hein sneuvelt in een expeditie tegen de Duinkerker kapers.
* Opnieuw publiceert de remonstrant Episcopius een geschrift waarin hij op theologische gronden oproept tot tolerantie: Apologia pro Confessione Remonstrantium.
* De Roomse keizer Ferdinand is minder tolerant. Hij vaardigt het "Edict van Restitutie" uit, volgens hetwelk de protestanten alle bezette kerkgebouwen moeten teruggeven aan de Katholieke kerk.
* Frederik Hendrik voert het Beleg van 's-Hertogenbosch uit. Als afleiding vallen de troepen van de keizer Gelderland binnen. Zij nemen Amersfoort in en herstellen er de katholieke diensten. De Staatsen weten echter succesvol de Inname van Wesel te bewerkstelligen, waardoor 's keizers troepen afgesneden worden van alle versterkingen. Zij trekken zich terug naar de IJssel.
* 14 september - 's-Hertogenbosch geeft zich gewonnen. Het is in deze streken de zwaarste klap voor Spanje sinds de ondergang van de Armada in 1588.
* De West-Indische Compagnie stelt de "Vrijheden en Exemptiën" vast, die een nieuwe vorm van kolonisatie introduceren. Onder deze order wordt het vormen van patroonschappen mogelijk, een entiteit met lokaal bestuur en landeigendom die verantwoording schuldig is aan de directeur-generaal van de kolonie.
* Filips IV van Spanje stuurt Peter Paul Rubens als vredesgezant naar Karel I van Engeland.

1628

Verovering van de Zilvervloot door Piet Heyn (8 september 162

Piet Heyn ligt ’s nachts met 20 schepen en 11 jachten van de West-Indische Compagnie bij Cuba in opwachting, als een Spaanse zilvervloot van 18 schepen afkomstig uit Mexico dwars door de Nederlandse vloot heen zeilt. De Nederlanders weten direct 9 schepen in te nemen, maar de 6 belangrijkste ontsnappen.

De vloot van Piet Heyn zet de achtervolging in en probeert de Spanjaarden de pas af te snijden. De Spaanse schepen zijn zo zwaar beladen, dat zij zichzelf nauwelijks kunnen verdedigen. De Spanjaarden hebben geen andere keus dan uit te wijken naar de baai van Matanzas, waar zij alle aan de grond lopen en nu volkomen weerloos zijn.

Tijdens een chaotische poging tot ontruiming gaat ook de Spaanse admiraal aan wal en het kost Piet Heyn en de zijnen niet meer dan enkele salvo’s met geschut en musketten om de achtergeblevenen te overmeesteren.

Er worden een hoeveelheid zilver ter waarde van 7,8 miljoen gulden en een hoeveelheid andere koloniale waren (parels, goud, verfstof, zijde, huiden, amber etc.), ter waarde van 3,7 miljoen gulden buit gemaakt. In de Republiek wordt de inname van de Zilvervloot bij Cuba uitbundig gevierd, omdat de Spaanse vijand een zo gevoelige slag is toegebracht.

1627
* Rotterdam trotseert de andere Hollandse steden en weigert de Remonstranten aan te pakken.
* De pest treft Delft. In juli wordt het Staatse leger door de ziekte hard getroffen. [1]
* Frederik Hendrik belegert Grol en neemt de stad in.
* Episcopius publiceert zijn tractaat Vrye Godes-dienst waarin hij pleit voor godsdienstige tolerantie.
* 10 november - Pieter de Carpentier vertrekt met vijf "volle" schepen uit Nederlands-Indië. Jan Pieterszoon Coen volgt hem op als Gouverneur-generaal voor zijn tweede ambtsperiode.
* 24 november - Arend Dickmann wordt admiraal in dienst van de Poolse kroon.
* 28 november - Slag bij Oliwa, onder leiding van admiraal Dickmann behaalt de Poolse vloot een overwinning op de Zweden.
* Mom Keo volgt Pothisarat II op als 25e koning van Lan Xang.

1627

Godsdienst

1627 - Rotterdam trotseert de andere Hollandse steden en weigert de Remonstranten aan te pakken.
1627 - Episcopius publiceert zijn tractaat Vrye Godes-dienst waarin hij pleit voor godsdienstige tolerantie.